Βαγγέλης Παπαθανασίου: έφυγε από τη ζωή ο κορυφαίος συνθέτης

Η Ελλάδα και ο καλλιτεχνικός κόσμος θρηνούν την απώλεια του Βαγγέλη Παπαθανασίου…

Ο σπουδαίος συνθέτης Βαγγέλης Παπαθανασίου νοσηλευόταν σε νοσοκομείο στη Γαλλία με κορωνοϊό. Ήταν 79 ετών. Τη δυσάρεστη είδηση επιβεβαίωσε το δικηγορικό γραφείο που εκπροσωπεί τον εκλιπόντα. «Με μεγάλη μας θλίψη ανακοινώνουμε ότι ο μεγάλος Έλληνας Βαγγέλης Παπαθανασίου έφυγε από τη ζωή αργά το βράδυ της Τρίτης 17 Μαΐου», τονίζεται σε σχετική ανακοίνωση.

Ο Παπαθανασίου υπήρξε κορυφαίος συνθέτης της ηλεκτρονικής, progressive, ambient, τζαζ και ορχηστρικής μουσικής. Ήταν παγκοσμίως γνωστός ως Vangelis. Γεννήθηκε στις 29 Μαρτίου 1943 στην Αγριά Βόλου. Άρχισε να συνθέτει από την ηλικία των τεσσάρων ετών, ενώ έδωσε την πρώτη του δημόσια παράσταση στα έξι, χωρίς να έχει μουσική εκπαίδευση.

Ήταν αυτοδίδακτος παρά τις πιέσεις των γονιών του και των δασκάλων του, που τον προέτρεπαν να κάνει μαθήματα μουσικής. Ωστόσο, σπούδασε κλασική μουσική, ζωγραφική και σκηνοθεσία στην Ακαδημία Καλών Τεχνών στην Αθήνα. Είχε επηρεάσει την ανάπτυξη διαφορετικών μουσικών ειδών, ενώ θεωρείται πρωτεργάτης του ηλεκτρονικού ήχου.

Ήταν βραβευμένος με Όσκαρ για τη μουσική της ταινίας «Οι δρόμοι της φωτιάς» το 1982. Επίσης υπογράψει τη μουσική και σε άλλες ταινίες όπως «Blade Runner», «1492: Χριστόφορος Κολόμβος», «Αλέξανδρος», «Ελ Γκρέκο». Μεταξύ άλλων συνεργάστηκε με τον Ντέμη Ρούσο, την Ειρήνη Παππά και τον Γιον Άντερσον.

Το 1997 σκηνοθέτησε την τελετή έναρξης του 6ου Παγκόσμιου Πρωταθλήματος Ανοιχτού Στίβου που πραγματοποιήθηκε στο Παναθηναϊκό Στάδιο της Αθήνας. Το έργο του «Μυθωδία» επελέγη από τη ΝΑΣΑ ως η επίσημη μουσική για την αποστολή της: «2001 Οδύσσεια στον Άρη»,. Το 2002 δημιούργησε την επίσημη μουσική για το Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου 2002 σε Κορέα και Ιαπωνία.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1960 πραγματοποίησε τα πρώτα του βήματα στη μουσική με τη συμμετοχή στο συγκρότημα «Forminx».

Το τραγούδι «Jeronimo Yanka» σημείωσε τεράστια επιτυχία καθώς το 45άρι άλμπουμ έγινε χρυσό την πρώτη εβδομάδα κυκλοφορίας του. Το 1968 μετακόμισε στο Παρίσι και μαζί με τον Ρούσο δημιούργησε τους «Aphrodite’s Child». Το 1970 έγραψε την μουσική για ταινία του Χένρι Χάπιερ. Ακολούθησε ακουστικό ντοκιμαντέρ επηρεασμένο από της φοιτητικές εξεγέρσεις στο Παρίσι του 1968.

Το 1973 άρχισε επιτυχημένη συνεργασία με τον σκηνοθέτη Φρέντερικ Ροσίφ για σειρά ντοκιμαντέρ για την άγρια φύση, ενώ λίγο προτού μεταβεί στο Λονδίνο κυκλοφόρησε το σόλο άλμπουμ Earth.

Το 1975 αποχώρησε τους «Aphrodite’s Child» και εγκαταστάθηκε στο Λονδίνο. Κυκλοφόρησε πρώτη του συλλογή με τίτλο «Heaven and Hell» (1975), ενώ ακολούθησαν και άλλα επιτυχημένα άλμπουμ, όπως το «Albedo 0.3» (1976), το «Spiral» (1977) για το οποίο βραβεύτηκε με το διεθνές βραβείο MIDEM Instrumental, το «Beaubourg» (1978) και το «China» (1979).
Τότε ήταν που ο Παπαθανασίου άρχισε να γίνεται παγκοσμίως γνωστός.

Το 1978 συνεργάστηκε με την Ειρήνη Παππά στο άλμπουμ «Ωδές», που περιέχει παραδοσιακά ελληνικά τραγούδια, ενώ το 1986 συνεργάστηκαν ξανά στο άλμπουμ «Ραψωδίες».
Ο Παπαθανασίου έκανε παράλληλα άλλη μία μεγάλη συνεργασία με τον Γιον Άντερσον σε τέσσερα άλμπουμ, το «Short Stories» (1978), το «The Friends of Mr Cairo» (1981), το «Private Collection» (1983) και το «Page of Life» (1991).
Σημαντικό μέρος των συνθέσεων του Παπαθανασίου δημιουργήθηκαν για κινηματογραφικές παραγωγές ως σάουντρακ.

Κορυφαίο θεωρείται το «Οι δρόμοι της φωτιάς» (Chariots of Fire) για την ομώνυμη ταινία του 1981, η οποία απέσπασε το Όσκαρ Καλύτερης Πρωτότυπης Μουσικής.

Ο Παπαθανασίου είχε γράψει μουσική σε αρκετές ταινίες μυθοπλασίας, ντοκιμαντέρ και τηλεοπτικές παραγωγές, ανάμεσα στις οποίες ξεχωρίζουν οι: «Vortex – Το πρόσωπο της μέδουσας» του Νίκου Κούνδουρου, «Ο αγνοούμενος» του Έλληνα Κώστα Γαβρά, «Blade Runner» του Ρίντλεϊ Σκοτ, «Η ανταρσία του Μπάουντυ» του Ρότζερ Ντόναλτσον, «1492: Χριστόφορος Κολόμβος», για το οποίο απέσπασε το βραβείο Echo Awards και το βραβείο του Χρυσού Λέοντα, «Τα μαύρα φεγγάρια του έρωτα» του Ρόμαν Πολάνσκι, «Καβάφης» του Γιάννη Σμαραγδή, «Αλέξανδρος» του Όλιβερ Στόουν, «Ελ Γκρέκο», του Γιάννη Σμαραγδή.

Η εξερεύνηση του διαστήματος τον ενθουσίαζε. Mεγάλο μέρος από τα έργα του είναι αφιερωμένο σε αυτό, ενώ διαχρονικά οι κορυφαίοι διαστημικοί οργανισμοί τον εμπιστεύτηκαν για να μελοποιήσει τις επιτυχίες τους.

Το 1980 άρχισε να προβάλλεται η αμερικανική τηλεοπτική σειρά «Cosmos: A Personal Voyage» του Καρλ Σαγκάν, που είχε ως κύριο θέμα τη θέση του ανθρώπου στο σύμπαν και την ύπαρξη εξωγήινης ζωής. Η μουσική επένδυση των επεισοδίων δημιουργήθηκε από τον Παπαθανασίου, ενώ η σειρά απέσπασε βραβείο Έμμυ και προβλήθηκε σε 69 χώρες και σε 500 εκατομμύρια τηλεθεατές.

Το καλοκαίρι του 2001 παρουσίασε το έργο «Μυθωδία» στους στύλους του Ολυμπίου Διός.

Η μουσική του έργου δημιουργήθηκε ώστε να συνοδεύσει τη διαστημική αποστολή της ΝΑΣΑ 2001: «Οδύσσεια στον Άρη». Τα σολιστικά μέρη του έργου ερμήνευσαν οι σοπράνο Τζέσι Νόρμαν και Κάθλιν Μπατλ.

Επίσης συμμετείχε η Μητροπολιτική Ορχήστρα του Λονδίνου, 120μελής χορωδία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, ενώ ο ίδιος ο συνθέτης χειριζόταν τα πλήκτρα. Το έργο προβλήθηκε τηλεοπτικά σε όλο τον πλανήτη και υπήρχαν γιγαντοοθόνες και στο Παναθηναϊκό Στάδιο. Μετά το τέλος της μουσικής παράστασης η γαλλική κυβέρνηση, την οποία εκπροσώπησε ο υπουργός Παιδείας Ζακ Λανγκ, απένειμε στον Παπαθανασίου τον τίτλο του Τάγματος της Λεγεώνας της Τιμής σε τελετή που έλαβε χώρα στο περιστύλιο του Ζαππείου.

Δύο χρόνια αργότερα, η ΝΑΣΑ του απένειμε το μετάλλιο δημόσιας συνεισφοράς σε αναγνώριση εξαιρετικής συνεισφοράς στο όραμά της. Το βραβείο αποτελεί την υψηλότερη τιμή από τον Αμερικανικό οργανισμό για μη κυβερνητικά πρόσωπα.

Το 2013, η ΝΑΣΑ υιοθέτησε για δεύτερη φορά τη μουσική του Παπαθανασίου με ένα πρωτότυπο μουσικό έργο που δημιουργήθηκε για να πλαισιώσει το βίντεο από την αποστολή Ήρα (Τζούνο), που απεικονίζει συγχρόνως την κίνηση της Γης και της σελήνης μαζί για πρώτη φορά. Το βίντεο απαθανατίστηκε κατά τη διάρκεια της αποστολής καθ’ οδόν για το σύστημα του πλανήτη Δία.

Τον Νοέμβριο του 2014 ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος (ESA) πρότεινε στον Παπαθανασίου να συνθέσει την μουσική για την πρώτη ιστορική προσεδάφιση σε κομήτη. Έτσι, συνέθεσε μια μουσική τριλογία (Άφιξη, Το ταξίδι του Philae και Το βαλς του Ροζέτα) η οποία παρουσιάστηκε από τον ESA μετά την επιτυχημένη προσεδάφιση του σκάφους Ροζέτα στον κομήτη 67P.

Το 1995, ως φόρο τιμής στην μουσική του προσφορά αλλά και στην αγάπη του για το διάστημα, το Minor Planet Center της Διεθνούς Αστρονομικής Ένωσης έδωσε το όνομα του συνθέτη στον Αστεροειδή της Κύριας Ζώνης 6354, που πλέον ονομάζεται 6354 Vangelis.

Αξιοσημείωτη είναι η προσφορά του Παπαθανασίου και στο θέατρο. Το 1983 δημιούργησε τη μουσική για τη παράσταση του Μιχάλη Κακογιάννη, Ηλέκτρα στο Αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου, με πρωταγωνίστρια την Ειρήνη Παππά.

Επίσης, είχε συνεργαστεί με τα Βασιλικά μπαλέτα, καθώς δημιούργησε την μουσική για τρία έργα. Το« R B Sque» (1980) που παρουσιάστηκε στο Βασιλικό Θέατρο Drury Lane, το «Φρανκενστάιν» (1985) και το «Η πεντάμορφη και το τέρας» (1986).

Πολλά ήταν τα βραβεία και οι διακρίσεις για το έργο του.

Ανάμεσά τους, ο τίτλος του Ιππότη της Λεγεώνας της Τιμής της Γαλλικής Δημοκρατίας το 2001, το βραβείο RIAJ (Δισκογραφική Βιομηχανία της Ιαπωνίας) για διεθνές τραγούδι της χρονιάς 2002, μετάλλιο Δημόσιας Συνεισφοράς της NASA σε αναγνώριση εξαιρετικής συνεισφοράς στο όραμα της ΝΑΣΑ το 2003.

Το 2013 τα Ελληνικά Ταχυδρομεία εξέδωσαν γραμματόσημα τα οποία τον απεικόνιζαν, ενώ έλαβε τιμητικό διδακτορικό δίπλωμα από το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών το 2008, παραχωρώντας του το διακεκριμένο τίτλο του ομότιμου καθηγητή. Το διδακτορικό του δόθηκε για την εξαιρετική συμβολή του στη μουσική παιδεία του ελληνικού λαού, καθώς και για τη διάδοση του μηνύματος του Ελληνισμού σε όλο τον κόσμο.