Σκιώτη Ράνια – Αντίσταση στην ινσουλίνη

Η αντίσταση στην ινσουλίνη αποτελεί μια σύνθετη μεταβολική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από  μειωμένη βιολογική απόκριση των ιστών στόχων (ήπαρ,μύες,λιπώδης ιστός)στη δράση της ινσουλίνης , με  αποτέλεσμα την αντισταθμιστική αύξηση της έκκρισης ινσουλίνης από τα β-κύτταρα του παγκρέατος.

Ο σημαντικός ρόλος της ινσουλίνης

Η ινσουλίνη  αποτελεί μια από τις σημαντικότερες αναβολικές ορμόνες στον ανθρώπινο οργανισμό με ποικίλη δράση σε διάφορους ιστούς , είναι απαραίτητη για τον μεταβολισμό όχι μόνο των υδατανθρακών αλλά και των λευκωμάτων  και των λιπών.

Το κύριο ερέθισμα για την έκκριση ινσουλίνης είναι η γλυκόζη που εισέρχεται στον οργανισμό μέσω της τροφής. Η ινσουλίνη βοηθάει τα κύτταρα να απορροφήσουν  την γλυκόζη και να την μετατρέψουν σε ενέργεια. Η γλυκόζη αποτελεί την κύρια πηγή καυσίμου του οργανισμού, κυκλοφορόντας  στο αίμα έχει σαν κύρια αποστολή  την διατροφή του εγκεφάλου, ο εγκέφαλος καταναλώνει 6 γρ  γλυκόζης την ώρα σταθερά και ανεξάρτητα ,ενώ το περίσσευμα της πηγαίνει στο  ηπατικό και στο μυικό κύτταρο καθώς και στο λιποκύτταρο με την βοήθεια πάντα της ινσουλίνης. Γίνεται λοιπόν αντιληπτό πως η μη σωστή  απορρόφηση της γλυκόζης και η αντίσταση του οργανισμού στην ινσουλίνη  οδηγεί σε μεταβολική απορρύθμιση και εμφάνιση ποικίλων προβλημάτων.

Αίτια ανάπτυξης αντίστασης στην ινσουλίνη

Η σημαντικότερη αιτία ανάπτυξης αντίστασης στην ινσουλίνη είναι η αύξηση του σωματικού βάρους  ,οι ανθυγιεινές επιλογές τρόπου ζωής σε συνδυασμό με την έλλειψη άσκησης, η αυξημένη λήψη υδατανθρακών και λιπών και η συσσώρευση λίπους στην κοιλιά συμβάλουν σημαντικά στην αντίσταση στην ινσουλίνη.Ειδικά η αυξηση του σπλαχνικού λίπους προσδίδει διαφορετικές μεταβολικές ιδιότητες στον λιπώδη ιστό και σχετίζεται με ανάπτυξη χρόνιας φλεγμονής,ενδοθηλιακής δυσλειτουργίας και θρόμβωσης.

Η γενετική προδιάθεση με την παραλλαγή συγκεκριμένων γονιδίων που σχετίζονται με την δράση της ινσουλίνης και τον μεταβολισμό της γλυκόζης διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο.

Επίσης διάφορες ενδοκρινολογικές παθήσεις όπως το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, η νόσος cushing (υπερέκκριση κορτιζόλης) και η μεγαλακρία , μπορεί να αποτελούν αιτίες εμφάνισης αντίστασης στην ινσουλίνη όπως επίσης και  η επίδραση διαφόρων φαρμάκων για παράδειγμα η μακροχρόνια λήψη κορτιζόνης ή αντιφλεγμονώδων ή η χρήση  αντικαταθλιπτικών και αντιψυχωσικών σκευασμάτων.

Χαρακτηριστικά αντίστασης στην ινσουλίνη

Πολλές φορές οι άνθρωποι με αντίσταση στην ινσουλίνη είναι δύσκολο να διαγνωσθούν, αρκετοί από  αυτούς  δεν παρουσιάζουν  συμπτώματα έως ότου εμφανίσουν προδιαβήτη ή διαβήτη. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της ΗΔΙΚΑ πάνω από 10% του πληθυσμού στην Ελλάδα είναι διαβητικοί ,ενώ 300.000-400.000 άνθρωποι αγνοούν ότι έχουν διαβήτη ή προδιαβήτη, πρόδρομος και των δύο αποτελεί η αντίσταση στην ινσουλίνη.

Τα πιο χαρακτηριστικά σημεία ή συμπτωματα που παραπέμπουν σε αντίσταση στην ινουλίνη είναι:

-αύξηση σωματικού

-αυξημένη περίμετρος μέσης >88 εκ στις γυναίκες και >102 εκ στους άντρες

-αύξηση όρεξης και ανάγκη για γλυκές τροφές

-δυσκολία απώλειας βάρους ενώ ακολουθείται διατροφή

-κόπωση και μειωμένη διάθεση

-σκούρες κηλίδες στην περιοχή του αυχένα, μασχάλες και βουβωνική περιοχή(μελανίζουσα ακάνθωση-acanthosis nigricans)

-εμφάνιση μεταβολικού συνδρόμου με αύξηση λιπιδίων , υπέρτασης και υψηλού σακχάρου

Επιπλοκές που σχετίζονται με την αντίσταση στην ινσουλίνη

Όπως ήδη έχουμε αναφέρει η αντίσταση στην ινσουλίνη συνδέεται με αυξημένα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα  , διαταραχή των λιπιδίων και χρόνια φλεγμονή όλα τα παραπάνω μπορεί να οδηγήσουν σε μια πληθώρα νοσημάτων όπως :

-Προδιαβήτη ή διαβήτη τύπου 2

-καρδιαγγειακές παθήσεις

-λιπώδη διήθηση του ήπατος

-υψηλότερος κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου μαστού ,μήτρας ,παχέους εντέρου, παγκρέατος, ουροδόχου κύστης ,προστάτη

-σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών με διαταραχή του κύκλου

-διαταραχές μνήμης

Διαγνωστική προσέγγιση

Η ποσοτική αξιολόγηση της ευαισθησίας στην ινσουλίνη και η δυνατότητα να προσδιοριστούν με ακρίβεια τα όρια έτσι ώστε να χαρακτηριστεί ένα άτομο ως ανθεκτικό στην ινσουλίνη είναι εξαιρετικά  δύσκολο .Αυτό συμβαίνει γιατί η ευαισθησία των ιστών στην ινσουλίνη ποικίλει μεταξύ των ατόμων και εξαρτάται από διάφορους παράγοντες όπως  η εθνικότητα, το φύλο, η ηλικία ,το σωματικό βάρος και η κατανομή του λίπους

Οι πιο συχνές μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για την αξιολόγηση της αντίστασης στην ινσουλίνη είναι :

-η απλή μέτρηση ινσουλίνης νηστείας

-ο λόγος γλυκόζης νηστείας/ινσουλίνη νηστείας

-η καμπύλη σακχάρου-ινσουλίνης μετά από χορήγηση γλυκόζης

-το ομοιοστατικό μοντέλο HOMA-IR

Υπάρχει τρόπος βελτίωσης ή αντιστροφής του συνδρόμου;

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι αντιστροφή του συνδρόμου της ινσουλίνης δεν είναι μύθος ,απαιτεί ωστόσο αυστηρή διατροφή με περιορισμό των υδατανθρακών για την επίτευξη χαμηλών τιμών γλυκόζης και ινσουλίνης καθώς και άσκηση. Σε ορισμένες  περιπτώσεις μπορεί σε συνδυασμό με την διατροφή να χρησιμοποιηθούν και φαρμακευτικά σκευάσματα. Υπέρβαρα άτομα που έχασαν το 10% του βάρους τους είδαν σημαντική βελτίωση στην αντίσταση στην ινσουλίνη σε ποσοστό που άγγιζε το 80%.

Εκτός από την σωστή διατροφή αλλαγές στην καθημερινές μας συνήθειες μπορεί να αποτελέσουν βασικό παράγοντα για την μείωση της αντίστασης στην ινσουλίνη για παράδειγμα  η διακοπή καπνίσματος μπορεί να αναστρέψει την αντίσταση στην ινσουλίνη καθώς η  νικοτίνη συμβάλει στην αύξηση της. Οι παραπάνω  ώρες ύπνου  (7-9 ώρες την νύχτα) συμβάλουν στην καλύτερη ρύθμιση της γλυκόζης, επίσης η σωστή  διαχείριση του άγχους καθώς  σε καταστάσεις στρες ο οργανισμός παράγει υψηλότερες ποσότητες κορτιζόλης η οποία αυξάνει την γλυκόζη και την αντίσταση στην ινσουλίνη.

Συμπερασματικά η αντιμετώπιση των επιπέδων ινσουλίνης μπορεί να οδηγήσει σε μια καλή υγεία, η σωστή ρύθμιση γλυκόζης-ινσουλίνης καθιστά  την απώλεια βάρους  ευκολότερη και συμβάλει στην αντιμετώπιση του μεταβολικού συνδρόμου.

Σκιώτη Ράνια MD, Msc

Ενδοκρινολόγος – Διαβητολόγος