Αντιμετώπιση της εμμηνόπαυσης: Ορμονοθεραπεία και εναλλακτικές θεραπείες

Αντιμετώπιση της εμμηνόπαυσης:

Ορμονοθεραπεία και εναλλακτικές θεραπείες

Τι ορίζουμε ως εμμηνόπαυση;

Εμμηνόπαυση λέμε ότι επέρχεται ένα έτος από την τελευταία έμμηνο ρύση και

εφόσον εργαστηριακά έχουμε αύξηση της FSH και της LH με χαμηλά επίπεδα οιστραδιόλης (Ε₂). Ο μέσος όρος ηλικίας είναι περίπου τα 50 έτη.

Τι αλλαγές βιώνει η γυναίκα;

Καθώς τα επίπεδα των οιστρογόνων αρχίζουν να μειώνονται, το σώμα της γυναίκας μπορεί να αντιδράσει με ποικίλους τρόπους:

• Μπορεί να βιώσει εξάψεις, οι οποίες προκαλούν ερυθρότητα του προσώπου και αιφνίδιο αίσθημα θερμότητας, με συνοδό εφίδρωση.

• Μπορεί να παρατηρήσει διαταραχές του ύπνου.

• Οστεοπόρωση.

• Καταθλιπτική τάση, μείωση της λίμπιντο, ημικρανίες, μείωση του αισθήματος

“είμαι καλά”. Επίσης αυξάνεται ο ρυθμός απώλειας οστικής μάζας

• Τα επίπεδα χοληστερόλης είναι δυνατόν να αυξηθούν και αλλάζει και η σύνθεση του σώματος (περισσότερο λίπος) και αλλάζει και το σχήμα του σώματος.

Πότε έχουμε πρώιμη εμμηνόπαυση και ποιες είναι οι αιτίες;

Πρώιμη εμμηνόπαυση έχουμε όταν η γυναίκα είναι κάτω των 39 ετών. Μπορεί να συμβεί ακόμα και στην εφηβεία.

Τα αίτια μπορεί να είναι:

• Χειρουργικά (ωοθηκεκτομή)

• Λήψη χημειοθεραπείας.

• Γονιδιακά (σύνδρομο Turner), εύθραυστο Χ, κ.α..

• Κυρίως είναι αυτοάνοσα αίτια, όπου αναπτύσσονται αντισώματα εναντίον των ωοθηκών, αλλά μπορεί να είναι και μεταβολικά, όπως π.χ. η γαλακτοζαιμία.

• Ο τρόπος ζωής επηρεάζει τον χρόνο έλευσης της εμμηνόπαυσης, όπως η κακή διατροφή που είναι πτωχή σε βιταμίνες και ιχνοστοιχεία, το κάπνισμα και περιβαλλοντικοί παράγοντες όπως τα βιομηχανικά απόβλητα που μπαίνουν στον οργανισμό και μιμούνται τα οιστρογόνα χωρίς να ασκούν τη δράση τους και προκαλούν πλήθος από άλλες μεταβολικές και βιολογικές καταστροφές.

Μπορεί μια γυναίκα να τεκνοποιήσει στην εμμηνόπαυση;

Μια νέα γυναίκα στην εμμηνόπαυση, εφόσον η φυσική της κατάσταση το επιτρέπει και δεν υπάρχει ιατρική αντένδειξη, μπορεί να τεκνοποιήσει εφόσον διαθέτει άθικτη μήτρα. Αυτό γίνεται είτε με δικά της κρυοσυντηρημένα ωάρια, που κατά το παρελθόν είχε καταψύξει, είτε με δότρια ωαρίων.

Μετά την εμμηνόπαυση έχουμε οιστρογόνα;

Έχουμε και στην εμμηνόπαυση οιστρογόνα από “αρωματοποίηση” (βιοχημική μετατροπή) των ανδρογόνων (που εκκρίνονται από τις ωοθήκες και από τα επινεφρίδια) σε οιστρογόνα, κυρίως σε οιστρόνη (Ε₁) και οιστριόλη (Ε₃) και όχι σε οιστραδιόλη (Ε₂). Αυτή η μετατροπή γίνεται στο λιπώδη ιστό και όσο πιο πολύ λίπος έχουμε τόσο πιο πολλές ορμόνες παράγονται. Τα οιστρογόνα αυτά δεν είναι τόσο φιλικά για τον μαστό και το ενδομήτριο και γι αυτό η παχυσαρκία συσχετίζεται στην εμμηνόπαυση με αύξηση του κινδύνου του καρκίνου αυτών των οργάνων.

Πώς αντιμετωπίζουμε τη γυναίκα στην εμμηνόπαυση;

Α) Στην πρώιμη εμμηνόπαυση συνιστάται η θεραπεία υποκατάστασης με οιστρογόνα και προγεστερόνη.

Β) Στην φυσιολογική εμμηνόπαυση, η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης (Θ.Ο.Υ.) γίνεται μόνον εφόσον επιλέξει η ίδια μετά από ενημέρωση από τον γιατρό της για τα οφέλη και τις παρενέργειες των ορμονών. Τα οφέλη είναι ότι η Θ.Ο.Υ. κατευνάζει τις εξάψεις, αποτρέπει την απώλεια οστικής μάζας (σε ένα βαθμό, μιας και εξαρτάται η απώλεια και από άλλους παράγοντες), διατηρεί τη Libido, καθώς και το κολλαγόνο και την υφή του δέρματος και των μαλλιών.

Οι πιθανές παρενέργειες είναι:

1) η πιθανότητα θρόμβωσης, αν λαμβάνουν από το στόμα τα ορμονικά σκευάσματα, ενώ στην διαδερμική χορήγηση ο κίνδυνος αυτός μειώνεται πάρα πολύ.

2) Η αύξηση του κινδύνου του καρκίνου του μαστού με χρόνο-δοσοεξαρτώμενο τρόπο.

Φαίνεται ότι όταν μια γυναίκα πάρει Θ.Ο.Υ. αμέσως μετά την εμμηνόπαυση και είναι σε καλή φυσική κατάσταση έχει καρδιαγγειακό όφελος, ενώ αν έχει ξεκινήσει χρόνια αργότερα από την εμμηνόπαυση και έχει μεταβολικά νοσήματα (δυσλιπιδαιμία, σακχαρώδη διαβήτη, παχυσαρκία), τότε αυξάνεται ο κίνδυνος για καρδιαγγειακά επεισόδια

Τρόποι χορήγησης ορμονοθεραπείας.

Η θεραπεία με ορμόνες μπορεί να γίνει με ποικίλους τρόπους όσο αφορά τις δόσεις, τα σχήματα και τις μορφές των φαρμάκων. Πολλές γυναίκες παίρνουν οιστρογόνα σε χάπια, τα οποία περιέχουν και φυσική ή συνθετική προγεστερόνη για την προστασία της μήτρας. Θεραπεία μόνο με οιστρογόνα δίνεται σε συγκεκριμένες ασθενείς, ιδίως σε αυτές που έχουν κάνει υστερεκτομή.

Οι κρέμες οιστρογόνων ή οι ενδοκολπικές ταμπλέτες αποτελούν μορφές οιστρογόνων χαμηλές σε δόση που δρουν ευεργετικά στο κολπικό επιθήλιο, αυξάνοντας το πάχος του και βελτιώνουν τις κολπικές ενοχλήσεις, ενώ έχουν και το πλεονέκτημα ότι μικρά μόνο ποσά φτάνουν τελικά στην κυκλοφορία του αίματος.

Άλλες φαρμακευτικές μορφές με τις οποίες κυκλοφορούν οι ορμόνες είναι τα αυτοκόλλητα ορμονών, τα τζελ, οι κάψουλες βραδείας απελευθέρωσης και οι ενδομήτριες συσκευές.

Πολλές γυναίκες στρέφονται πλέον στις φυσικές ,μη συνθετικές ,πανομοιότυπες (με αυτές που συνθέτει το ανθρώπινο σώμα) ορμόνες (Bioidentical hormones). Τέτοιου είδους ορμόνες έχουν αρχίσει να κυκλοφορούν με την έγκριση του οργανισμού φαρμάκων.

Η libido μειώνεται στην εμμηνόπαυση και τι μπορούμε να κάνουμε γι’ αυτό;

Η πτώση των οιστρογόνων επιφέρει συνήθως μια αντίστοιχη πτώση και της σεξουαλικής επιθυμίας, η οποία αποκαθίσταται σε σημαντικό βαθμό με την θεραπεία υποκατάστασης. Όταν η αποκατάσταση δεν είναι ικανοποιητική, μπορεί να προστεθεί στη θεραπεία μικρή δόση (της ανδρικής ορμόνης) τεστοστερόνης, αλλά πάντα με ιατρική σύσταση.

Εναλλακτικές θεραπείες για τα πρώτα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης (πλην της ορμονοθεραπείας).

Υπάρχουν πολλές προτεινόμενες εναλλακτικές θεραπείες για την ανακούφιση των αρχικών συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης, καμία όμως δεν είναι τόσο αποτελεσματική όσο η ορμονοθεραπεία.

Εξάψεις:

1. αντικαταθλιπτικά φάρμακα (SSRIs, SNRIs).

2. το gabapentin, ένα φάρμακο που χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση του χρόνιου πόνου κατευνάζει παράλληλα και τις εξάψεις της εμμηνόπαυσης.

• Επίσης έχουν χρησιμοποιηθεί διάφορα φυτικά φάρμακα, όπως το νυχτολούλουδο, η Αγγελική (Dong quai) και προϊόντα σόγιας, η θεραπευτική αξία των οποίων δεν έχει αποδειχτεί πάντα επιτυχής, πολλές όμως γυναίκες αναφέρουν βελτίωση των συμπτωμάτων τους με τις ουσίες αυτές.
• Τέλος, πολλές γυναίκες φαίνεται να έχουν βοηθηθεί με μεθόδους όπως ο βελονισμός, η γιόγκα και οι ασκήσεις του ρυθμού αναπνοής (paced breathing exercises).

Ξηρότητα του κόλπου και επώδυνη συνουσία:

• Οι κολπικές κρέμες ενυδάτωσης συμβάλλουν στην ενυδάτωση του κολπικού επιθηλίου, αλλά επιφέρουν λιγότερη πάχυνση από ότι τα οιστρογόνα.

• Τα υδατοδιαλυτά λιπαντικά του κόλπου είναι δυνατόν να βοηθήσουν στην μείωση του πόνου κατά τη σεξουαλικά επαφή.

• Ενδοκολπική εφαρμογή οιστρογόνων φαίνεται να βοηθά πολύ, χωρίς παρενέργειες (εκεί όπου δεν υπάρχει αντένδειξη).

Άννα Α. Γαρίδου

Ιατρός Ενδοκρινολόγος – Διαβητολόγος