Αποκλειστικό: Νιάρχος – Βορίδη Πόλεμος για τα Faberge

Τα περίφημα αυγά Faberge δεν είναι μόνο απίστευτα ακριβά και πολύτιμα, αλλά και πολύ σπάνια. Και είναι ελάχιστοι οι συλλέκτες στον κόσμο που έχουν ένα από αυτά στην κατοχή τους. Ανάμεσά τους και κάποιοι Έλληνες. Ο Φίλιππος Νιάρχος, ένας από τους μεγαλύτερους συλλέκτες έργων Τέχνης, δεν θα μπορούσε, βέβαια, να μην είναι ένας από αυτούς. Κι αν ο Έλληνας μεγιστάνας σπάνια “παλεύει” για να αποκτήσει ένα έργο Τέχνης, τα αυγά Faberge αποτέλεσαν εξαίρεση, καθώς στους κύκλους του εμπορίου έργων Τέχνης λέγεται ότι κονταροχτυπήθηκε με άλλους συλλέκτες, μεταξύ των οποίων και η αείμνηστη Ντόντα Βορίδη-Γουλανδρή, για να αποκτήσει ένα από αυτά.
Ένας ακόμα Έλληνας που έχει στην κατοχή του ένα από τα πολύ σπάνια αυγά είναι ο Δημήτρης μαυρομάτης, ο οποίος λέγεται ότι έχει στην κατοχή του συλλογή έργων Τέχνης εφάμιλλη με εκείνη των Νιάρχων.

Από τη Ρωσία με αγάπη
Στα τέλη του 19ου αιώνα ο Ρώσος χρυσοχόος Πέτερ Καρλ Φαμπερζέ ήταν ήδη ένας διεθνώς αναγνωρισμένος επαγγελματίας και οι δημιουργίες του από χρυσό, ασήμι, μαλαχίτη, νεφρίτη και πολύτιμους λίθους είχαν γίνει ανάρπαστες στις αγορές του Λονδίνου, του Παρισιού, καθώς και σε ολόκληρη τη Ρωσία.
Η φήμη του ήταν τέτοια που γρήγορα έφτασε ως τις βασιλικές αυλές κατακτώντας της. Εντελώς απρόσμενα, το 1884 ήρθε από το παλάτι της Ρωσίας ένα αίτημα: ο τσάρος Αλέξανδρος Γ’ θέλοντας να κάνει για το Πάσχα δώρο-έκπληξη στην σύζυγό του Μαρία Φιοντόροβα, παρήγγειλε το πρώτο από τα διάσημα αυτοκρατορικά αυγά με τα οποία ο Φαμπερζέ έμεινε στην ιστορία. Η ομορφιά του ήταν μοναδική. Περίτεχνα σκαλίσματα και πολύτιμες πέτρες έδιναν στο μικρό κομψοτέχνημα αυτοκρατορική αίγλη. Το κέλυφος ήταν φτιαγμένο από σμάλτο, ενώ μέσα στο χρυσό του κρόκο ήταν τοποθετημένη μία κότα από πλατίνα πάνω στην οποία υπήρχε ένα μικρό αντίγραφο του αυτοκρατορικού στέμματος, φιλοτεχνημένο με διαμάντια. Το ονειρεμένο δώρο συμπλήρωνε μία αλυσίδα με μενταγιόν από ρουμπίνια.
Το ασύλληπτης καλαισθησίας και αξίας αυγό έγινε θέμα συζήτησης στους βασιλικούς οίκους της Ευρώπης και η φήμη του Φαμπερζέ γιγαντώθηκε. Την παράδοση των πασχαλινών αυγών συνέχισε και ο διάδοχος του Αλέξανδρου Γ’, Νικόλαος Β’, ο οποίος κάθε χρόνο παράγγελνε δύο αυγά, ένα για τη μητέρα του και ένα για τη σύζυγό του, Αλεξάνδρα, ανεβάζοντας ακόμα περισσότερο την αξία των αυγών και δίνοντας τστον ευφάνταστο κοσμηματοπώλη τον τίτλο του αποκλειστικού προμηθευτή κοσμημάτων της οικογένειας των Τσάρων.

Η επανάσταση και η κατάρρευση
Τα αυγά Φαμπερζέ έγιναν συνώνυμα της ρωσικής αυτοκρατορικής χλιδής. Μέχρι την έναρξη της επανάστασης του 1917, ο οίκος με έδρα την Αγία Πετρούπολη που είχε πλέον ανεξάρτητα εργαστήρια στη Μόσχα, στην Οδησσό και στο Κίεβο, είχε δημιουργήσει γύρω στα 69 τέτοια αυγά καθένα διαφορετικό από το άλλο. Τα 52 ήταν η αυτοκρατορικές παραγγελίες των τσάρων Αλεξάνδρου Γ ‘και Νικολάου Β’. Ωστόσο, η τύχη τόσο του ίδιου του Φαμπερζέ όσο και του εργαστηρίου του έμελλε να αλλάξει με τη ρωσική επανάσταση. Όταν το 1917 οι μπολσεβίκοι κυριάρχησαν στην αχανή ρωσική αυτοκρατορία των τσάρων, αφανίζοντας τη δυναστεία των Ρομάνοφ, κρατικοποίησαν το ιδιαίτερο αυτό εργαστήριο χρυσού και κατέστρεψαν πολλές από τις δημιουργίες του. Ο ίδιος ο Φαμπερζέ διέφυγε στη Γερμανία για να σωθεί. Η είδηση του θανάτου των Ρομάνοφ, το νέο status της ρωσικής κοινωνίας και ο αφανισμός του μεγαλύτερου μέρους της δουλιάς του, τον έριξαν σε κατάθλιψη. Γύρω στο 1920 μετακόμισε μαζί με τη γυναίκα και το γιο του στη Λωζάνη, όπου λίγους μήνες αργότερα έφυγε από τη ζωή. Τον είχε νικήσει ο καημός ότι η γενέτειρα του, η Ρωσία, αυτή η χώρα με την βαθιά παράδοση και το σεβασμό στις τέχνες, είχε χαθεί.

Στην αγορά έγων Τέχνης
Όταν κάποιοι όπως μπολσεβίκοι αντιλήφθηκαν την αξία των δημιουργιών του Φαμπερζέ άρχισαν να πουλάνε τα περίφημα αυγά μέσω του Σοβιετικού Οργανισμού Εμπορίου, σε χώρες όπως η Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Τις επόμενες δεκαετίες οι μεγαλύτεροι συλλέκτες ανά τον κόσμο προσέφεραν σε δημοπρασίες μυθικά ποσά για να αποκτήσουν ένα από τα μόλις 57 αυγά με την υπογραφή του διάσημου οίκου που είχαν διασωθεί. Όπως είπαμε, όχι χωρίς κόπο, κάποια κομμάτια κατέληξαν στην συλλογή του Φίλιππου Νιάρχου, της Ντοντάς Βορίδη και του Δημήτρη Μαυρομάτη, που εδώ και πολλά χρόνια ζει στο Παρίσι. Όταν η Σοβιετική Ένωση μπήκε στην τροχιά της περεστρόικά με το Μιχαήλ Γκορμπατσώφ στο τιμόνι, μαζί με την νέα τάξη πραγμάτων αναδύθηκε και μία νέα τάση στα Ρώσων δισεκατομμυριούχων όπως ο Ρομάν Αμπράμοβιτς.
Αυτοι οι ολιγάρχες ήταν η πρώτοι που έσπευσαν να επαναπατρίσουν τα χρυσά αυγά, αγοράζοντας όσα έβρισκαν σε διεθνείς δημοπρασίες, χωρίς να λογαριάζουν το κόστος, ως άτυπο φόρο τιμής σε έναν από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες της Ρωσίας. Κάποια από τα κομψοτεχνήματα του Φαμπερζέ παράμειναν χαμένα σε προσωπικές επιλογές, ενώ αλλά βρήκαν τη θέση τους τα μουσεία της Ρωσίας, όπου το κοινό μπορεί να θαυμάσει την ασυναγώνιστη τεχνοτροπία τους μέχρι σήμερα. Ανάμεσα στα κομμάτια που δεν έχουν βρεθεί είναι και η “κότα με το ζαφειρένια μενταγιόν”, το δεύτερο κομμάτι της σειράς τον αυτοκρατορικών πασχαλινών αυγών, μία κότα από χρυσό και μπριγιάν που ξεπροβάλλει μέσα από ένα ζαφειρένιο αυγό.
Μέρος της συλλογής που εκτίθεται στο μουσείο Φαμπερζέ στην Αγία Πετρούπολη το δώρισε ένας Ρώσος δισεκατομμυριούχος, ο οποίος και αγόρασε ολόκληρη τη συλλογή του αμερικανού Μάλκομ Φορμπς, εκδότη του περιοδικού Φορμπς και δεινού συλλέκτη που είχε καταφέρει να συγκεντρώσει περίπου 250 κομμάτια του διάσημο ρωσικού οίκου μεταξύ αυτών και αρκετά δυσεύρετα.

Αρώματα και αγωγές
Στη νέα εποχή του οίκου, μετά από άδεια που του παραχώρησε ο ίδιος ο Λένιν, ο Σαμ Ρουμπίν, Αμερικανός ρωσικής καταγωγής, ξεκίνησε μία επιχείρηση αρωμάτων με την επωνυμία Φαμπερζέ. Όταν η οικογένεια ανακαλύψει τις δραστηριότητες του αποφάσισε να κινηθεί νομικά, με αποτέλεσμα ο Ρούμπιν να πληρώσει 25.000 δολάρια για το δικαίωμα της χρήσης του ονόματος και μάλιστα αποκλειστικά για τα αρώματα.
Λίγα χρόνια αργότερα η εταιρεία πουλήθηκε στην πολυεθνική Unilever. Το 1990 ο Γερμανός κοσμηματοπώλης Βίκτωρ Μάγιερ ανέλαβε να σχεδιάζει κοσμήματα για τον οίκο Φαμπερζέ στο Παρίσι. Ο Μάγιερ αποτέλεσε για χρόνια έναν άξιο συνεχιστεί της παράδοσης του οίκου. Κύριο μέλημα του ήταν ο υψηλής ποιότητας σχεδιασμός κοσμημάτων και η αρμονική συνεργασία με τους απογόνους της οικογένειας Φαμπερζέ. Όταν ο Μάγιερ παρέδωσε την εταιρεία στο γιο του, του κληροδότησε και το πάθος για τον οίκο Φαμπερζέ. Τα εργαστήριά του εξακολουθούν να δημιουργούν κομμάτια για τον οίκο Φαμπερζέ μέχρι σήμερα. Ο οίκος Φαμπερζέ άλλαξε χέρια αρκετές φορές, περνώντας μέχρι και στην κυριότητα χαρτοφυλακίων οφσόρ εταιρειών. Η Gemfields, ένας από τους κορυφαίους προμηθευτές χρωματιστώνν πολύτιμων λίθων, με τέραστους τζίρους σε όλο τον κόσμο, εξαγόρασε το ρωσικής προέλευσης οίκο με σκοπό να δημιουργήσει έναν πρωταγωνιστή πολύτιμων λυθούν, καθώς τον θεωρούσε μία παγκόσμια φίρμα με εξαιρετική κληρονομιά.
Επεδίωξε μάλιστα την ένωση της φίρμας με την ίδια την οικογένεια Φαμπερζέ τοποθετώντας στο μετοχικό σχήμα την Τατιάνα και την Σάρα Φαμπερζέ, δισέγγονες του Πέτερ Καρλ Φαμπερζέ. Η Gemfield γράφει την επόμενη σελίδα στην ιστορία του οίκου στολίζοντάς τις βιτρίνες του λονδρέζικου Χάροντς με τα αυγά που εμπνέονται από την ρωσική κληρονομιά τους. Το ίδιο και προσωπικότητες όπως η αρχιτέκτων Ζαχά Χαντίντ και ο αιρετικός καλλιτέχνης Τζεφ Κουνς.