Διαβήτης και παχυσαρκία: ένα αχτύπητο δίδυμο – Ελισάβετ Ηλιάδου, Παθολόγος

Η παχυσαρκία είναι μια χρόνια μεταβολική ασθένεια που επηρεάζει ενήλικες και παιδιά παγκοσμίως. Οι κύριοι αιτιολογικοί παράγοντες είναι η κατανάλωση τροφών με πολλές θερμίδες ή πλούσιες σε λιπαρά και ζάχαρη, η ανεπαρκής σωματική δραστηριότητα και η στροφή προς έναν καθιστικό τρόπο ζωής.  Έχει γίνει μια από τις κύριες αιτίες θανάτου, καθώς η παχυσαρκία είναι γνωστό ότι είναι ο κύριος παράγοντας κινδύνου για μια σειρά από ασθένειες, όπως τα καρδιαγγειακά νοσήματα, διάφοροι τύποι καρκίνου, το απνοϊκό σύνδρομο, η υπέρταση, οι υπερλιπιδαιμίες, ιδιαίτερα όμως ο διαβήτης τύπου 2. Αυτή η στενή σχέση οδήγησε στην έννοια “Diabesity“, δηλαδή διαβήτης + παχυσαρκία ( Diabetes + obesity ) υπογραμμίζοντας το γεγονός ότι η πλειοψηφία των ατόμων με διαβήτη είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα.

Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, το υπερβολικό βάρος και η παχυσαρκία ευθύνονται για το 44% των περιπτώσεων διαβήτη. Μαζί, αυξάνουν τον κίνδυνο θνησιμότητας των ατόμων 7 φορές. Κατά συνέπεια, η παχυσαρκία είναι σήμερα το μεγαλύτερο παγκόσμιο χρόνιο πρόβλημα υγείας σύμφωνα με τον ΠΟΥ και αναδεικνύεται ως πιο σοβαρό παγκόσμιο πρόβλημα υγείας από τον υποσιτισμό.   Εάν αυτή η τάση συνεχιστεί, το 60% του παγκόσμιου πληθυσμού θα είναι υπέρβαρο ή παχύσαρκο μέχρι το έτος 2030.

Μέχρι σήμερα ο ΔΜΣ εξακολουθεί να χρησιμοποιείται για την ταξινόμηση του υπερβολικού βάρους και της παχυσαρκίας και υπολογίζεται διαιρώντας το βάρος δια του τετραγώνου του ύψους μας. ΔΜΣ 25kg/m 2 και 30kg/m 2 την παχυσαρκία. Ανεξάρτητα από το όριο του ΔΜΣ, η κατανομή του σπλαχνικού λίπους στην περιοχή της κοιλιάς αυξάνει τον κίνδυνο αθηροσκλήρωσης και θνησιμότητας από καρδιαγγειακά νοσήματα.

Σε ασθενείς υπέρβαρους ή παχύσαρκους με διαβήτη τύπου 2 είναι αναγκαία η στρατηγική συνδυασμένης αντιμετώπισης των 2 νόσων για την επίτευξη του καλύτερου δυνατού θεραπευτικού αποτελέσματος.

Στη διαχείριση του υπέρβαρου και της παχυσαρκίας η απώλεια βάρους αποτελεί μέρος κάθε αποτελεσματικής θεραπείας κατά της παχυσαρκίας. Η μείωση του βάρους μπορεί να επιτευχθεί μέσω διαφορετικών στρατηγικών απώλειας βάρους. Μια από αυτές είναι η εφαρμογή ειδικών ιατρικών προγραμμάτων διατροφής, χαμηλών θερμίδων, χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά και υδατάνθρακες, η οποία από την προσωπική μου εμπειρία έχει άριστα αποτελέσματα τόσο στην επίτευξη της απώλειας βάρους, όσο και στη ρύθμιση του σακχάρου αίματος. Σε ορισμένες δε περιπτώσεις, όπως είναι οι διαβητικοί με πρόσφατη διάγνωση της νόσου, έχουμε υποστροφή του διαβήτη χωρίς τη χρήση φαρμάκων, ενώ σε ασθενείς με διαβήτη διάρκειας πολλών ετών επιτυγχάνεται η μείωση των αντιδιαβητικών φαρμάκων, της δόσης της χορηγούμενης ινσουλίνης ή και η διακοπή της. Επίσης, η απώλεια βάρους βελτιώνει τους υπόλοιπους παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου, μειώνει τη χρήση αντιυπερτασικών και υπολιπιδαιμικών φαρμάκων. Όλα αυτά επιβεβαιώνουν πολλές κλινικές μελέτες, όπως η Φινλανδική Μελέτη Πρόληψης Διαβήτη, η οποία έδειξε ότι ένα εντατικό πρόγραμμα διατροφής και άσκησης σε προδιαβητικούς ασθενείς μείωσε τον συνολικό κίνδυνο διαβήτη κατά 58%.  Άλλες θεραπευτικές παρεμβάσεις στη διαχείριση της παχυσαρκίας περιλαμβάνουν την άσκηση, τη φαρμακοθεραπεία ή τη βαριατρική χειρουργική. Ωστόσο, δεν είναι όλες αυτές οι στρατηγικές κατάλληλες για όλους τους ασθενείς και τυχόν περαιτέρω ανάγκες πρέπει να ληφθούν υπόψη.

Όσον αφορά στην αντιμετώπιση του διαβήτη, ακρογωνιαίος λίθος είναι η αλλαγή του τρόπου ζωής, συμπεριλαμβανομένης της υιοθέτησης υγιεινών διατροφικών συνηθειών, τη μείωση του σωματικού βάρους, την άσκηση και τη μείωση του καθιστικού τρόπου ζωής. Επιπλέον, θα πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στην αντιδιαβητική αγωγή που χρησιμοποιείται στον παχύσαρκο διαβητικό ασθενή. Πράγματι, γνωρίζουμε ότι υπάρχουν αντιδιαβητικά φάρμακα που έχουν διαφορετική επίδραση στο σωματικό βάρος. Φάρμακα με ουδέτερη δράση, φάρμακα που αυξάνουν το βάρος και αυτά που μειώνουν την όρεξη και το σωματικό βάρος. Για το λόγο αυτό θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί στην επιλογή της κατάλληλης αντιδιαβητικής αγωγής, έτσι ώστε να μην προκληθεί περαιτέρω αύξηση του βάρους και πιθανή επιδείνωση της γλυκαιμικής ρύθμισης. Φυσικά, σε διαβητικούς ασθενείς με αυξημένο σωματικό βάρος προτιμάμε φάρμακα, που βοηθούν στην απώλεια βάρους. Τέτοια φάρμακα είναι οι αγωνιστές των υποδοχέων GLP1, που εκτός από τη μείωση του σακχάρου αίματος μειώνουν την όρεξη, αυξάνουν την απώλεια βάρους και μειώνουν το κίνδυνο εμφάνισης των καρδιαγγειακών συμβάντων. Έτσι, δικαιολογούνται θεραπευτικές στρατηγικές, οι οποίες στοχεύουν τόσο στην απώλεια βάρους, όσο και στη βελτίωση της γλυκαιμικής ρύθμισης.

Συμπερασματικά, η παχυσαρκία αυξάνει τη νοσηρότητα, τη θνησιμότητα και είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2. Για τους ανωτέρω λόγους, στο επίκεντρο της θεραπευτικής παρέμβασης των υπέρβαρων ή παχύσαρκων διαβητικών θα πρέπει να είναι η απώλεια βάρους, η αύξηση της σωματικής δραστηριότητας και η λήψη της κατάλληλης αντιδιαβητικής αγωγής, που δεν επηρεάζει αρνητικά το σωματικό βάρος.

Γράφει η

Ελισάβετ Ηλιάδου MD, MSc

Παθολόγος με εξειδίκευση στο Διαβήτη

Master on Aesthetic Medicine and Therapeutics, Universities of Camerino and Torino, Italy