Δημήτριος Α. Μοστρούς – Γονιμότητα και Αναπαραγωγική Υγεία

Η γονιμότητα είναι ένα θέμα που έχει τεράστια κοινωνικοοικονομική σημασία και αποτελεί ένα ουσιώδες κομμάτι της γυναικείας υγείας και ευεξίας. Στη σύγχρονη κοινωνία, η γονιμότητα παρουσιάζει σημαντική μείωση και ορισμένες πτυχές της είναι πέρα από τον έλεγχό μας, όπως το γενετικό δυναμικό κάθε γυναίκας και η ηλικία. Υπάρχουν όμως παράγοντες που επηρεάζουν σημαντικά τη γονιμότητα, τους οποίους μπορούμε να βελτιώσουμε για να έχουμε μια υγιή αναπαραγωγική ζωή.

Τι είναι η γονιμότητα;

Γονιμότητα είναι ο όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει την ικανότητα μιας γυναίκας να έχει μια εγκυμοσύνη με φυσική σύλληψη. Οι περισσότερες κυήσεις επιτυγχάνονται στους πρώτους έξι μήνες προσπαθειών, ενώ μετά από 12 μήνες το 85% των ζευγαριών θα έχει μια εγκυμοσύνη. Το μέγιστο ποσοστό γονιμότητας σε κάθε εμμηνορυσιακό κύκλο ανέρχεται στο 25-30% για τους πρώτους δύο κύκλους. Όταν δεν υπάρχει εγκυμοσύνη μετά από 12 μήνες τακτικής, απροστάτευτης επαφής τα ζευγάρια θα πρέπει να απευθυνθούν στον γυναικολόγο τους για διερεύνηση. Σε γυναίκες μεταξύ 35 με 40 ετών, η διερεύνηση αρχίζει συνήθως μετά από 6 μήνες προσπαθειών και ακόμα νωρίτερα σε γυναίκες άνω των 40 ετών.

Πως επηρεάζει η ηλικία τη γονιμότητα;

Η ηλικία της γυναίκας επηρεάζει τις πιθανότητες επιτυχίας σύλληψης καθώς υπάρχει σταδιακή μείωση της γονιμότητας όσο περνάνε τα χρόνια. Οι γυναίκες στο τέλος της 3ης δεκαετίας της ζωής τους είναι περίπου 40% λιγότερο γόνιμες από τις γυναίκες στην αρχή της 2ης δεκαετίας της ζωής τους.

Στη σημερινή εποχή η κρυοσυντήρηση ωαρίων παρέχει μια σημαντική επιλογή για τις γυναίκες που επιθυμούν να αναβάλλουν τη μητρότητα για επαγγελματικούς λόγους ή που αναζητούν τον ιδανικό σύντροφο για την οικογένειά τους.

Ποιες είναι οι γόνιμες ημέρες του εμμηνορυσιακού κύκλου;

Το παράθυρο γονιμότητας σε κάθε εμμηνορυσιακό κύκλο είναι περίπου 6 ημέρες και περιλαμβάνει 5 ημέρες πριν την ωορρηξία και την ημέρα της ωορρηξίας. Η διάρκεια της γόνιμης περιόδου διαφέρει από γυναίκα σε γυναίκα. Οι επαφές μια με δύο ημέρες πριν την ωορρηξία και την ημέρα της ωορρηξίας αυξάνουν στο μέγιστο την πιθανότητα σύλληψης.

Πως αναγνωρίζω τις γόνιμες ημέρες;

Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να αναγνωρίσει μια γυναίκα τις γόνιμες ημέρες της, όπως η διατήρηση ενός ημερολογίου των εμμηνορυσιακών κύκλων, η χρήση εφαρμογών στο κινητό, η παρακολούθηση αλλαγών στην τραχηλική βλέννη, η μέτρηση της θερμοκρασίας του σώματος ή τα τεστ ωορρηξίας από το φαρμακείο, ειδικά σε γυναίκες που δεν έχουν σταθερό κύκλο.

Πόσο συχνά πρέπει να έχω επαφές;

Η πιθανότητα εγκυμοσύνης αυξάνεται όταν υπάρχουν συχνές κολπικές επαφές μέρα πάρα μέρα κατά τη διάρκεια της γόνιμης περιόδου. Παρόμοιο αποτέλεσμα μπορεί να υπάρξει εφόσον υπάρχουν επαφές 2 με 3 φορές την εβδομάδα μετά το τέλος της έμμηνου ρύσης. Η καλύτερη ποιότητα σπέρματος επιτυγχάνεται όταν υπάρχουν 2 με 3 ημέρες αποχής.

Σημαντικό είναι να αναφέρουμε ότι η χρήση κάποιων λιπαντικών μπορεί να εμποδίσει την κινητικότητα των σπερματοζωαρίων, ενώ η στάση της σεξουαλικής επαφής, η ύπαρξη ή όχι οργασμού και η θέση της γυναίκας μετά την εκσπερμάτιση δεν φαίνεται να επηρεάζουν την πιθανότητα σύλληψης.

Τι μπορώ να κάνω για μια καλύτερη αναπαραγωγική υγεία;

Πολύ σημαντικό ρόλο για τη διατήρηση της υγείας, συμπεριλαμβανομένης της αναπαραγωγικής υγείας, έχει η καλή ενυδάτωση και μια ισορροπημένη διατροφή πλούσια σε θρεπτικά συστατικά με περιορισμό των επεξεργασμένων τροφίμων, των ζαχαρούχων ποτών και της υπερβολικής πρόσληψης καφεΐνης. Ιδιαίτερα ο συνδυασμός με τακτική σωματική δραστηριότητα συνεισφέρει το μέγιστο. Ωστόσο, η υπερβολική άσκηση, ειδικά σε περιπτώσεις με χαμηλό σωματικό βάρος, μπορεί να επηρεάσει αρνητικά, οπότε είναι σημαντικό να επιτευχθεί ισορροπία.

Ζωτικής σημασίας είναι επίσης η διατήρηση ενός υγιούς βάρους καθώς τόσο οι λιποβαρείς όσο και οι υπέρβαρες γυναίκες μπορεί να εμφανίσουν διαταραχές στους εμμηνορροϊκούς κύκλους τους και στα επίπεδα ορμονών, επηρεάζοντας την ωορρηξία και τη γονιμότητα.

Η ενσωμάτωση πρακτικών μείωσης του στρες όπως η γιόγκα και ο διαλογισμός μπορεί να μειώσει τα επίπεδα άγχους επιδρώντας θετικά στη γονιμότητα.

Το κάπνισμα, η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, η χρήση ναρκωτικών και η έκθεση σε περιβαλλοντικές τοξίνες, όπως φυτοφάρμακα και χημικές ουσίες, έχουν συνδεθεί με μειωμένη γονιμότητα. Αυτές οι ουσίες μπορούν να βλάψουν την ποιότητα των ωαρίων, να διαταράξουν τα επίπεδα ορμονών και να αυξήσουν τον κίνδυνο επιπλοκών της εγκυμοσύνης.

Η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση προβλημάτων όπως το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (PCOS), η ενδομητρίωση ή οι σεξουαλικά μεταδιδόμενες λοιμώξεις (ΣΜΝ) είναι καίριας σημασίας όσον αφορά τη γονιμότητα καθιστώντας σημαντικό τον τακτικό προληπτικό γυναικολογικό έλεγχο.

Συνοψίζοντας, η διατήρηση της γονιμότητας απαιτεί έναν συνδυασμό υγιεινών επιλογών ζωής, πρόληψης και οικογενειακού προγραμματισμού με τη βοήθεια εξειδικευμένων επαγγελματιών υγείας. Με την ανάληψη της ευθύνης για την υγεία μας και τη λήψη των κατάλληλων μέτρων, μπορούμε να προφυλάξουμε την αναπαραγωγική μας υγεία.

Δημήτριος Α. Μοστρούς, MD

Μαιευτήρας Γυναικολόγος
Ειδικός Αναπαραγωγικής Ιατρικής
Μαιευτικό Γυναικολογικό Ιατρείο ΘΕΑΡΙΣ