Δρ Χρήστος Πανόπουλος | Μεταστατικός Καρκίνος Μαστού Σήμερα: Νέα Όπλα, Νέες Ελπίδες

Μία από τις βασικές ιδιότητες του καρκινικού κυττάρου είναι η ικανότητα του να ταξιδεύει. Οι δρόμοι, που χρησιμοποιεί για τα ταξίδια του είναι το αίμα, η λέμφος ή γειτονικά όργανα, για να μεταναστεύσει και να αποικήσει άλλα σημεία του σώματος, όπου πολλαπλασιάζεται δημιουργώντας μεταστατικές μάζες. Ο μεταστατικός καρκίνος του μαστού είναι ο καρκίνος, που ξεκίνησε από τον μαστό και επεκτάθηκε σε λεμφαδένες ή σε άλλα όργανα όπως το ήπαρ, οι πνεύμονες, τα οστά ή ο εγκέφαλος.

Κάποιες από τις ασθενείς με καρκίνο μαστού θα παρουσιάσουν μεταστατικό καρκίνο σε κάποια στιγμή της ζωής τους.

Οι καταιγιστικές και συνεχείς θεραπευτικές εξελίξεις έχουν συμβάλει ώστε σήμερα οι ασθενείς με μεταστατικό καρκίνο μαστού, να επιβιώνουν πλέον για περισσότερα χρόνια, με ηπιότερα συμπτώματα και καλύτερη ποιότητα ζωής. Η επιλογή της θεραπευτικής στρατηγικής εξαρτάται από την βιολογία του όγκου και κλινικούς παράγοντες με τελικό σκοπό εξατομικευμένη θεραπεία “κομμένη και ραμμένη” για κάθε ασθενή. Με τα νέα αυτά δεδομένα, στην εποχή μας ο μεταστατικός καρκίνος μαστού τείνει να συμπεριφέρεται σαν χρόνια πάθηση.

Τοπική υποτροπή

Ο καρκίνος του μαστού μπορεί να υποτροπιάσει τοπικά, δηλαδή να παρουσιαστεί ξανά στην περιοχή του μαστού, σε ασθενείς, που δεν έχουν αντιμετωπισθεί με μαστεκτομή. Σε ασθενείς με μαστεκτομή, ο καρκίνος μπορεί επίσης να υποτροπιάσει τοπικά στο δέρμα, στο θωρακικό τοίχωμα ή στην σύστοιχη μασχάλη. Η τοπική υποτροπή αντιμετωπίζεται κυρίως με τοπικούς χειρισμούς όπως η Χειρουργική εξαίρεση και ή Ακτινοθεραπεία.

Απομακρυσμένη Μεταστατική νόσος

Οι θεραπευτική αντιμετώπιση του μεταστατικού καρκίνου έχει σαν σκοπό την βελτίωση της συνολικής επιβίωσης προσφέροντας καλύτερη ποιότητα ζωής. Οι θεραπείες πρέπει να είναι αποτελεσματικές με λιγότερες παρενέργειες, στόχοι που επιτυγχάνονται όλο και περισσότερο με τα νέα θεραπευτικά όπλα, που έχουμε σήμερα στην διάθεση μας.

Ο καρκίνος του μαστού δεν είναι ίδιος για όλες τις ασθενείς. Κάθε καρκίνος έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, που καθορίζουν την ταυτότητα του. Επομένως η επιλογή της κατάλληλης θεραπείας εξαρτάται από τα επί μέρους βιολογικά και κλινικά χαρακτηριστικά του όγκου.

Η θεραπεία μπορεί να είναι συστηματική, με ειδικά φάρμακα, που μπορούν να σκοτώσουν τα καρκινικά κύτταρα, όπου και αν βρίσκονται. Η συστηματική θεραπεία επομένως  στοχεύει στην συνολική αντιμετώπιση του αρχικού όγκου και των μεταστάσεων. Περιλαμβάνει την ενδοκρινική θεραπεία, όταν ο καρκίνος έχει υποδοχείς ορμονών, που σημαίνει ότι η επιβίωση του καρκινικού κυττάρου εξαρτάται από τις ορμόνες (Οιστρογόνα). Η Χημειοθεραπεία, που χρησιμοποιεί κυτταροστατικά φάρμακα, δηλαδή φάρμακα, που αναστέλλουν την επιβίωση και τον πολλαπλασιασμό του καρκινικού κυττάρου, αποτελεί σημαντικό κομμάτι της συστηματικής θεραπείας και εφαρμόζεται με επιτυχία από αρκετά χρόνια τόσο στον πρώιμο καρκίνο σαν επικουρική ή εισαγωγική θεραπεία όσο και στον προχωρημένο, μεταστατικό καρκίνο. Τα τελευταία χρόνια και κυρίως την τελευταία δεκαετία εφαρμόζεται με σημαντική επιτυχία η στοχεύουσα θεραπεία, δηλαδή θεραπεία, που “μπλοκάρει” κάποια συγκεκριμένη πρωτεΐνη του καρκινικού κυττάρου, η οποία σηματοδοτεί πολύ πολύπλοκα βιολογικά μονοπάτια (καταρράκτες αντιδράσεων), σημαντικά για την επιβίωση και την ανάπτυξη του. Πολύ τελευταία εφαρμόζεται με επιτυχία η ανοσοθεραπεία σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία στον τριπλά αρνητικό καρκίνο μαστού, ένα συγκεκριμένο τύπο καρκίνου, που δεν εξαρτάται από τις ορμόνες. Η ανοσοθεραπεία ενεργοποιεί τα κύτταρα του ανοσοποιητικού μας, έτσι ώστε να εξουδετερώσουν το παθολογικό κύτταρο.

Κάποιοι καρκίνοι, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, έχουν “υποδοχείς” για ορισμένες ορμόνες, που συμβάλουν στην επιβίωση του κυττάρου. Αποτελούν συγκεκριμένο υπότυπο καρκίνο μαστού και χαρακτηρίζονται σαν θετικοί σε Οιστρογονικούς ή/και Προγεστερονικούς υποδοχείς. Οι ορμονικά θετικοί καρκίνοι συνήθως έχουν καλύτερη πρόγνωση και ανταποκρίνονται καλύτερα στην ενδοκρινική θεραπεία, που είναι και καλύτερα ανεκτή από την χημειοθεραπεία. Μία νέα κατηγορία φαρμάκων, οι αναστολείς του ενζύμου κυκλίνη (CDK4/6 inhibitors) αποτελεί μία πολύ δραστική θεραπεία για τον μεταστατικό καρκίνο με θετικούς υποδοχείς και αρνητική την ογκοπρωτεϊνη HER-2.

Ο υποδοχέας του ανθρώπινου επιδερμικού αυξητικού παράγοντα 2 (Human Epidermal Growth Factor Receptor 2 ή HER-2) είναι μία πρωτεΐνη, η οποία εκφράζεται στην μία από τις πέντε γυναίκες με καρκίνο μαστού και είναι ιδανικός μοριακός στόχος για συγκεκριμένα φάρμακα, που εφαρμόζονται με μεγάλη επιτυχία στους HER-2 θετικούς όγκους. Με τα ειδικά φάρμακα, που στοχεύουν το HER-2, άλλαξε η πορεία του συγκεκριμένου, επιθετικού τύπου καρκίνου μαστού. Δύο νέα “έξυπνα” φάρμακα προστέθηκαν στην θεραπευτική μας φαρέτρα, ένα σύμπλοκο μόριο (Trastuzumab-Deruxtecan) και ένας αναστολέας του HER-2 (Tucatinib), ιδιαίτερα αποτελεσματικά στην HER-2 θετική νόσο με εγκεφαλικές μεταστάσεις.

Τελευταία, η Ανοσοθεραπεία, που κινητοποιεί ειδικά κύτταρα του ανοσοποιητικού μας συστήματος για να εξουδετερώσει τα καρκινικά κύτταρα και εφαρμόζεται με επιτυχία σε άλλους όγκους όπως το μελάνωμα δέρματος ή ο καρκίνος του πνεύμονα, εφαρμόζεται πλέον με επιτυχία και σε ένα τύπο καρκίνο μαστού, τον τριπλά αρνητικό, που χαρακτηρίζεται από αρνητικότητα των ορμονικών υποδοχέων και της ογκοπρωτεϊνης HER-2.

Κάθε καρκίνος, που υποτροπιάζει, πρέπει να υποβάλλεται σε νέες βιοψίες, όπου αυτό είναι εφικτό δεδομένου ότι ο μεταστατικός καρκίνος μπορεί να έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά από τον αρχικό (διαφορετική ταυτότητα), η οποία καθορίζει την επιλογή θεραπείας του μεταστατικού καρκίνου.

Στην εποχή μας οι εξελίξεις καλπάζουν, προσφέροντας συνεχώς νέες δυνατότητες, νέες προοπτικές, νέες ελπίδες θεραπείας σε μία δύσκολη νόσο όπως ο μεταστατικός καρκίνος μαστού, συμβάλλοντας στον νέο μας στόχο, που είναι η συνεχής βελτίωση της επιβίωσης και της ποιότητας ζωής με εξατομικευμένες θεραπείες κομμένες και ραμμένες στα μέτρα κάθε  ασθενούς.

Δρ Χρήστος Πανόπουλος, MD, PhD
Παθολόγος Ογκολόγος

Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών
Διευθυντής Ογκολογικού Τμήματος Ευρωκλινικής Αθηνών
Τ. Διευθυντής Νοσοκομείου “Άγιος Σάββας”