Γεώργιος Σακοράφας – Χειρουργός θυρεοειδούς και παραθυρεοειδών

Παραθυρεοειδείς αδένες και οι παθήσεις τους – υπερπαραθυρεοειδισμός και αδένωμα παραθυρεοειδούς

Οι παραθυρεοειδείς αδένες είναι τέσσερις μικροί αδένες (μεγέθους φακής) που βρίσκονται πίσω από τον θυρεοειδή (δύο δεξιά και δύο αριστερά). Παράγουν την παραθορμόνη, που ρυθμίζει τα επίπεδα του ασβεστίου στο αίμα.

Η συνηθέστερη πάθηση των παραθυρεοειδών είναι ο υπερπαραθυρεοειδισμός. Στον υπερπαραθυρεοειδισμό, ένας ή περισσότεροι παραθυρεοειδείς αδένες υπερλειτουργούν παράγοντας αυξημένες ποσότητες παραθορμόνης. Η αυξημένη αυτή παραγωγή παραθορμόνης οφείλεται συνηθέστατα σε έναν καλοήθη όγκο των παραθυρεοειδών, το αδένωμα παραθυρεοειδούς, που συνηθέστατα αναπτύσσεται σε έναν από τους τέσσερις παραθυρεοειδείς. Σπανιότερα μπορεί να οφείλεται σε διάχυτη υπερπλασία των παραθυρεοειδών αδένων, σε διπλό αδένωμα ή (εξαιρετικά σπάνια) σε καρκίνο παραθυρεοειδών. Σε αυτή την περίπτωση ο υπερπαραθυρεοειδισμός χαρακτηρίζεται σαν πρωτοπαθής. Αντίθετα, ο δευτεροπαθής ή τριτοπαθής υπερπαραθυρεοειδισμός αποτελεί αντιδραστική απάντηση των παραθυρεοειδών σε ασθενείς συνήθως με βαριά νεφροπάθεια.

Η αυξημένη παραγωγή παραθορμόνης έχει σαν αποτέλεσμα την αυξημένη κινητοποίηση και αποδέσμευση του ασβεστίου από τα οστά. Σαν αποτέλεσμα, παρατηρείται μείωση της οστικής πυκνότητας και οστεοπενία ή οστεοπόρωση. Σπάνια μπορεί – σε παραμελημένα περιστατικά – να παρατηρηθούν ακόμη και παθολογικά κατάγματα, δηλαδή κατάγματα χωρίς σημαντική δράση δυνάμεων (βίας).

Το ασβέστιο που κινητοποιείται από τα οστά αποδεσμεύεται στο αίμα και έτσι παρατηρείται η χαρακτηριστική υπερασβεστιαιμία (αυξημένα επίπεδα ασβεστίου στο αίμα). Ο συνδυασμός αυξημένων επιπέδων ασβεστίου (υπερασβεστιαιμία) και παραθορμόνης (υπερπαραθορμοναιμία) αποτελεί χαρακτηριστικό εύρημα στον πρωτοπαθή υπερπαραθυρεοειδισμό. Με το εύρημα αυτό τίθεται η διάγνωση της νόσου (υπερπαραθυρεοειδισμός).

Το ασβέστιο που κυκλοφορεί σε αυξημένα επίπεδα στο αίμα αποβάλλεται στη συνέχεια από τα νεφρά με τα ούρα, πράγμα που εξηγεί και την χαρακτηριστική υπερασβεστιουρία (δηλαδή την αυξημένη συγκέντρωση ασβεστίου στα ούρα). Η αυξημένη συγκέντρωση ασβεστίου στα ούρα έχει σαν αποτέλεσμα την καθίζηση των αλάτων ασβεστίου στο αποχετευτικό σύστημα των νεφρών (νεφρική πύελος, ουρητήρας, ουροδόχος κύστη) και την δημιουργία λίθων (νεφρολιθίαση). Η νεφρολιθίαση, ιδιαίτερα όταν υποτροπιάζει και όταν εμφανίζεται σε μικρή ηλικία είναι ένα εύρημα που θα πρέπει να ελέγχεται για τυχόν παρουσία υπερπαραθυρεοειδισμού. Σε άλλες περιπτώσεις, το αυξημένο ασβέστιο στα ούρα μπορεί να εναποτεθεί στον ιστό των νεφρών (νεφρικό παρέγχυμα), οπότε εμφανίζεται η λεγόμενη νεφρασβέστωση.

Από τα παραπάνω καθίσταται εμφανές ότι τα βασικά όργανα-στόχος είναι τα οστά και οι νεφροί. Μπορεί εντούτοις να υπάρχουν και άλλα προβλήματα από διάφορα όργανα με τις αντίστοιχες κλινικές εκδηλώσεις, που όμως δεν είναι ειδικές, δηλαδή μπορεί να οφείλονται και σε πολλά άλλα αίτια. Τέτοιες μη ειδικές εκδηλώσεις του υπερπαραθυρεοειδισμού είναι -μεταξύ άλλων- η αδυναμία συγκέντρωσης, οι διαταραχές της μνήμης, η κατάθλιψη, η κόπωση, η μυϊκή αδυναμία, οι μυαλγίες, οι αρθραλγίες κλπ. Η υποχώρηση των συμπτωμάτων αυτών μετά την επιτυχή αντιμετώπιση του υπερπαραθυρεοειδισμού (παραθυρεοειδεκτομή) αποτελεί μία έμμεση απόδειξη ότι τα συμπτώματα αυτά οφείλονταν στον υπερπαραθυρεοειδισμό.

Αφού διαγνωστεί ο υπερπαραθυρεοειδισμός (με τον χαρακτηριστικό συνδυασμό “υπερασβεστιαιμία –  υπερπαραθορμοναιμία – υπερασβεστιουρία”, βλ. παραπάνω) ακολουθεί ο έλεγχος για τον εντοπισμό του παραθυρεοειδικού ιστού που υπερλειτουργεί. Ο εντοπισμός αυτός είναι σήμερα δυνατός με τις σύγχρονες απεικονιστικές μεθόδους και κυρίως με το  υπερηχογράφημα και το σπινθηρογράφημα παραθυρεοειδών. Σε ειδικές περιπτώσεις μπορεί να χρησιμοποιηθούν και άλλες απεικονιστικές εξετάσεις, όπως η αξονική τομογραφία, η μαγνητική τομογραφία κλπ.

Η αντιμετώπιση του υπερπαραθυρεοειδισμού είναι χειρουργική. Στην επέμβαση θα πρέπει να βρεθεί ο υπερλειτουργικός παραθυρεοειδικός ιστός και να αφαιρεθεί χωρίς να παραμείνει υπόλειμμα αυτού. Παλαιότερα γίνονταν έλεγχος και στις δύο πλευρές του τραχήλου για την αναγνώριση και των τεσσάρων παραθυρεοειδών αδένων, έτσι ώστε να εντοπιστεί ποιος παραθυρεοειδής είναι παθολογικός και να αφαιρεθεί. Σήμερα εντούτοις, χάρη στις προόδους της ιατρικής απεικόνισης, υπάρχει η δυνατότητα να γνωρίζουμε από πριν που εντοπίζεται το πρόβλημα και έτσι μπορεί η επέμβαση να γίνει μέσω μιας πολύ μικρής τομής, με ελάχιστα επεμβατική τεχνική (ελάχιστα επεμβατική παραθυρεοειδεκτομή). Τα πλεονεκτήματα είναι προφανή (ελάχιστος πόνος, πολύ μικρή τομή με άριστο αισθητικό αποτέλεσμα, άμεση επάνοδος στις καθημερινές δραστηριότητες). Η επιτυχία της επέμβασης κρίνεται στη διάρκεια αυτής με βάση τα ευρήματα του χειρουργού, την ταχεία βιοψία του ιστού που αφαιρείται και κυρίως με την μέτρηση της παραθορμόνης πριν και μετά την αφαίρεση του παθολογικού παραθυρεοειδικού ιστού (διεγχειρητική μέτρηση παραθορμόνης).

Η χειρουργική επέμβαση (παραθυρεοειδεκτομή) είναι η μόνη μέθοδος θεραπείας του πρωτοπαθούς υπερπαραθυρεοειδισμού. Προσφέρει άμεση και οριστική λύση στο πρόβλημα του ασθενούς, με ελάχιστο πόνο μετεγχειρητικά, με άριστο αισθητικό αποτέλεσμα και με άμεση επάνοδο του ασθενούς στις καθημερινές του δραστηριότητες. Κάποιες από τις βλάβες που προκαλεί ο υπερπαραθυρεοειδισμός είναι αναστρέψιμες, κάποιες όμως δεν αποκαθίστανται αφότου εγκατασταθούν ακόμη και μετά την επιτυχή χειρουργική επέμβαση. Το γεγονός αυτό υπογραμμίζει την ανάγκη έγκαιρης και αποτελεσματικής αντιμετώπισης του πρωτοπαθούς υπερπαραθυρεοειδισμού, χωρίς άσκοπες καθυστερήσεις. Η επέμβαση θα πρέπει να γίνεται από εξειδικευμένο χειρουργό παραθυρεοειδών, που μπορεί να εκτελέσει την επέμβαση αποτελεσματικά και με ασφάλεια, ακόμη και σε δύσκολες περιπτώσεις (π.χ. έκτοπο αδένωμα, επανεπεμβάσεις για υποτροπή υπερπαραθυρεοειδισμού κλπ.).

Γεώργιος Σακοράφας

Χειρουργός θυρεοειδούς και παραθυρεοειδών

Επ. Καθηγητής Χειρουργικής

Τ. Συντονιστής Διευθυντής Χειρουργικής Κλινικής ΑΓΙΟΥ ΣΑΒΒΑ

Νοσοκομεία: ΕΥΓΕΝΙΔΕΙΟ – ΙΑΤΡΙΚΟ ΨΥΧΙΚΟΥ – ΜΗΤΕΡΑ – ΥΓΕΙΑ