Καρκίνος ωοθηκών: Ένας σιωπηλός δολοφόνος;

Ο καρκίνος των ωοθηκών είναι η δεύτερη σε συχνότητα γυναικολογική κακοήθεια μετά τον καρκίνο της μήτρας. Η διάγνωση του στα αρχικά στάδια καθώς και η αντιμετώπιση του, παραμένουν δύσκολες παρά τις καταιγιστικές εξελίξεις στην κατανόηση της βιολογίας του καρκίνου, τις νέες μεθόδους διάγνωσης, που εκμεταλλεύονται ακόμη και την εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης, τις νέες πολύ αποτελεσματικές θεραπείες και τα προγράμματα πρόληψης.
 
Υπάρχουν ακόμη πολλά ερωτήματα, στα οποία πρέπει να δώσουμε απαντήσεις και θεωρώ ότι η απλή (όχι απλοϊκή) και υπεύθυνη ενημέρωση αποτελεί καθήκον όλων μας όσοι ασχολούμαστε με τον καρκίνο και ειδικότερα με τον καρκίνο των ωοθηκών.
 
Πως όμως εμφανίζεται ο καρκίνος των ωοθηκών;
 
Η κλινική εμφάνιση μπορεί να είναι οξεία, υποξεία ή τυχαία με εξέταση, απεικόνιση (π.χ. αξονική τομογραφία) ή χειρουργείο για άλλους λόγους
 
Οξεία εμφάνιση
 
Η οξεία εμφάνιση, τυπικά αφορά ασθενείς με προχωρημένη νόσο, που χρειάζονται επείγουσα εκτίμηση και αντιμετώπιση.
 
Ένα από τα βασικότερα συμπτώματα της οξείας εμφάνισης είναι η διάταση της κοιλιάς (φούσκωμα), που οφείλεται στον ασκίτη, το υγρό δηλαδή, που παράγεται από την διασπορά των καρκινικών κυττάρων στην κοιλιακή χώρα. Άλλα συμπτώματα είναι ο πόνος στην λεκάνη ή πιο διάχυτος στην κοιλιά, ο γρήγορος κορεσμός μετά το φαγητό, και η συχνουρία.
 
Σοβαρότερα συμπτώματα σε αυτά τα στάδια είναι η πλευριτική συλλογή, που μπορεί να προκαλέσει δυσφορία ή δύσπνοια, η απόφραξη του εντέρου, που πρέπει να αντιμετωπίζεται άμεσα ή ακόμη και η φλεβοθρόμβωση, που είναι λιγότερο συχνή, αλλά εξίσου σοβαρή.
 
Υποξεία εμφάνιση
 
Η υποξεία εμφάνιση είναι συχνότερη σε πρωιμότερα στάδια της νόσου και χαρακτηρίζεται από συμπτώματα όπως κοιλιακός πόνος, γαστρεντερικές ενοχλήσεις, κόπωση, ναυτία, δυσκοιλιότητα ή αλλαγές στον κύκλο της περιόδου. Δεδομένου ότι τα συμπτώματα αυτά δεν είναι μοναδικά, χαρακτηριστικά του καρκίνου των ωοθηκών, καθώς εμφανίζονται και σε άλλες παθήσεις, δεν βοηθούν στην πρώιμη διάγνωση, η οποία είναι δύσκολή στα αρχικά στάδια. Η δυσχέρεια αυτή έδωσε και τον χαρακτηρισμό “σιωπηλός δολοφόνος” στον καρκίνο των ωοθηκών. Χρειάζεται επομένως ιδιαίτερη προσοχή τόσο από την ασθενή όσο και από τον γιατρό για την αξιολόγηση της συμπτωματολογίας. Αν κάποια από τα συμπτώματα επιμένουν για περισσότερες από 2-3 εβδομάδες, η γυναίκα πρέπει να απευθύνεται στον γιατρό, προτιμότερο σε έμπειρο Γυναικολόγο.
 
Ο καρκίνος των ωοθηκών μπορεί, σπάνια, να εμφανισθεί σαν παρανεοπλασματικό σύνδρομο, σαν εκδηλώσεις δηλαδή του καρκίνου σε σημεία διαφορετικά από τον πρωτοπαθή όγκο ή τις μεταστάσεις του. Παρανεοπλασματικά σύνδρομα σε σχέση με τον καρκίνο των ωοθηκών περιλαμβάνουν πολυνευρίτιδες, δερματομυοσίτιδα, αιμολυτική αναιμία κ.ά.
 
Τυχαία εμφάνιση
 
Η διάγνωση καρκίνου ωοθηκών μπορεί να είναι αποτέλεσμα ανίχνευσης μάζας στην ωοθήκη κατά την γυναικολογική εξέταση ρουτίνας ή απεικονιστική εξέταση για άλλους λόγους. Σπάνια μπορεί να βρεθούν άτυπα κύτταρα στην κυτταρολογική εξέταση του τραχήλου της μήτρας. Καρκίνος ωοθηκών μπορεί να βρεθεί σε χειρουργική επέμβαση για άλλους λόγους.
 
Πως διαγιγνώσκεται ο καρκίνος των ωοθηκών;
 
Δεν υπάρχει καμία ειδική εξέταση (όπως π.χ. η κολοσκόπηση για τον καρκίνο του παχέος εντέρου) για την διάγνωση του καρκίνου των ωοθηκών. Η ανίχνευση καρκινικών αλλοιώσεων στα πρώιμα στάδια είναι πολλές φορές δύσκολη, ακόμη και από έμπειρο Γυναικολόγο. Η γυναικολογική και κυρίως η αμφίχειρη εξέταση παραμένει η βασική πρώτη διαγνωστική προσέγγιση του καρκίνου των ωοθηκών.
 
Το υπερηχογράφημα της πυέλου αποτελεί την προτιμόμενη αρχική απεικονιστική μέθοδο διάγνωσης, με την οποία μπορεί να εντοπισθεί συμπαγής μάζα στην ωοθήκη, ασκιτικό υγρό ή άλλο ύποπτο εύρημα.
 
Ο καρκινικός δείκτης CA 125, που είναι μία απλή εξέταση αίματος, με σχετική ειδικότητα για τον συγκεκριμένο καρκίνο και είναι αυξημένος στο 80% των ασθενών, γίνεται όταν υπάρχει υπόνοια καρκίνου ωοθηκών, καθώς και κατά την παρακολούθηση μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας.
 
Η αξονική ή και η μαγνητική τομογραφία, είναι απαραίτητες εξετάσεις για την εκτίμηση της έκτασης της νόσου.
 
Δεν συνιστάται η προεγχειρητική βιοψία της ωοθήκης δεδομένου ότι η ρήξη της μάζας έχει σαν αποτέλεσμα την διασπορά καρκινικών κυττάρων, που θα αλλάξει το στάδιο της νόσου και θα επηρεάσει δυσμενώς την πρόγνωση.
 
Είναι ο καρκίνος των ωοθηκών κληρονομικός;
 
Ο καρκίνος των ωοθηκών οφείλεται σε γενετικά αίτια σε ποσοστό περίπου 20%. Γυναίκες με οικογενειακό ιστορικό καρκίνου ωοθηκών (αν π.χ. η μητέρα ή αδελφή είχαν διαγνωσθεί με καρκίνο ωοθηκών) έχουν περίπου τριπλάσιο κίνδυνο να νοσήσουν σε σχέση με τον κοινό πληθυσμό.
 
Πως αντιμετωπίζεται ο καρκίνος των ωοθηκών;
 
Ο καρκίνος των ωοθηκών αντιμετωπίζεται με συνδυασμό χειρουργικής και συστηματικής θεραπείας, που περιλαμβάνει την χημειοθεραπεία, που χορηγείται πριν ή μετά το χειρουργείο, ανάλογα με την έκταση της νόσου καθώς και στην προχωρημένη, μεταστατική νόσο. Σήμερα χρησιμοποιούμε νέα, ιδιαίτερα αποτελεσματικά φάρμακα, που αλλάζουν την πορεία της αρρώστιας και την πρόγνωση και δίνουν την ελπίδα της μετατροπής του χαρακτηρισμού του καρκίνου των ωοθηκών από σιωπηλός δολοφόνος σε χρόνια πάθηση
 
Δρ Χρήστος Πανόπουλος
 
Παθολόγος Ογκολόγος
 
Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών
 
Διευθυντής Ογκολογικού Τμήματος
 
Ευρωκλινικής Αθηνών
 
Τ. Διευθυντής Νοσοκομείου “Άγιος Σάββας”