Λία Δ. Παπαθανάκου Δερματολόγος – Αφροδισιολόγος

Ένα δύσκολο πρόβλημα του καλοκαιριού, οι πανάδες

Οι αγαπημένοι μήνες του χρόνου είναι οι ηλιόλουστοι μήνες της άνοιξης και του καλοκαιριού. Μας γεμίζουν ενέργεια και αισιοδοξία, πολλές φορές όμως δρουν και σαν εκλυτικοί παράγοντες εμφάνισης διαταραχών μελάγχρωσης στο δέρμα μας, με χαρακτηριστικό εκπρόσωπο τις ΠΑΝΑΔΕΣ.

Οι ΠΑΝΑΔΕΣ ή ΜΕΛΑΣΜΑ στην γλώσσα της δερματολογίας είναι μελαγχρωματικές, καλοήθεις σκουρόχρωμες επίπεδες βλάβες κυρίως στην περιοχή του προσώπου. Εμφανίζονται κυρίως στο μέτωπο, μύτη, άνω χείλος, παρειές, πηγούνι, κάτω γνάθο. Μπορεί επίσης να εκδηλωθούν στο λαιμό, στέρνο, αντιβράχιο. Πέρα από την απρόσεκτη έκθεση στον ήλιο (δηλαδή πολλές ώρες έκθεσης στον ήλιο 12:00 – 18:00 χωρίς ή με αντιηλιακό μικρού δείκτη προστασίας) και άλλοι παράγοντες παίζουν ρόλο στην εμφάνισή της κυρίως ορμονικοί και κληρονομικοί.

Αν και θεωρούνται πιο ευάλωτοι οι πιο σκούροι φωτότυποι (σκούρα δέρματα), οι πανάδες μπορεί να εκδηλωθούν και σε ανοιχτόχρωμους φωτότυπους (λευκά δέρματα).

Η αιτιολογία είναι πολυπαραγοντική.

• Η υπεριώδης ακτινοβολία (UV) είναι ο κύριος εκλυτικός παράγοντας, καθώς ερχόμενη σε επαφή με το δέρμα προκαλεί την δημιουργία ελεύθερων ριζών (ROS : REACTIVE OXYGEN SPECIES) που οδηγούν σε αύξηση της μελανινογέννεσης.

• Ορμονικοί παράγοντες που εμπλέκονται στην αύξηση της μελανινογέννησης (αύξηση των μελανονικυττάρων και αύξηση εναπόθεσης μελανίνης) είναι η εγκυμοσύνη, τα αντισυλληπτικά και η λήψη φαρμάκων για την εξωσωματική γονιμοποίηση.

• Τέλος, φάρμακα που λαμβάνονται από το στόμα μπορεί να οδηγούν σε εμφάνιση μελάσματος μετά από έκθεση στον ήλιο (αντιβιοτικά,αντικαταθλιπτικά, ορμόνες, βαρέα μέταλλα, αντιαρρυθμικά).

Τα επιδημιολογικά δεδομένα αναφέρουν ότι η επίπτωση στο γενικό πληθυσμό κυμαίνεται σε ποσοστά από 1% έως 3%, ενώ στις ομάδες υψηλού κινδύνου τα ποσοστά κυμαίνονται από 10% έως 50%.

Η ηλικία εμφάνισης του μελάσματος είναι σε άτομα άνω των 30 ετών, παρόλα αυτά η εμφάνιση του είναι πιο συνηθισμένη μετά την ηλικία των 40 ετών. Απαντάται συχνότερα στις γυναίκες σε σχέση με τους άντρες.

Η θεραπεία του μελάσματος είναι ιδιαίτερα δύσκολη καθώς τα κύτταρα του δέρματος, πέρα από την αύξηση των μελανινοκυττάρων, υφίστανται μόνιμες βλάβες σε επίπεδο οξειδωτικού στρες όσο και σε επίπεδο αύξησης της κατάστασης φλεγμονής στο κατώτερο δέρμα (παρουσία ερυθρότητας, αγγειοδιαστολής και σπασμένων μικρών αγγείων) που οφείλεται σε αύξηση των ορμονών φλεγμονής, προσταγλανδινών κλπ.

Θεραπείες όπως τo LASER που κυριαρχούσαν στην προηγούμενη εικοσαετία φαίνεται, όχι μόνο να μην έχουν μόνιμο αποτέλεσμα αλλά αντίθετα λόγω βλάβης που υφίσταται το δέρμα, από την χρήση του LASER, να έχουμε μακροπρόθεσμα (μετά από πρόσκαιρη βελτίωση) μεγαλύτερη επιδείνωση της μελάγχρωσης. ‘Ετσι έχουμε την εμφάνιση της μεταφλεγμονώδους μελαγχρωματικής διαφοροποίησης PIPA (Post Inflammation Pigment Alteration).

Οι πιο ασφαλείς θεραπείες για την αντιμετώπιση του μελάσματος, πέρα από την καθημερινή χρήση αντιηλιακού με δείκτη προστασίας SPF50 που να περιέχει παράγοντες για λεύκανση των ήδη υπαρχόντων μελαγχρώσεων, δηλαδή συστατικά με κοχικό οξύ, αρβουτίνη, κλπ. , είναι οι ακόλουθες :

1/ Χρήση ειδικών τοπικών κρεμών με αζελαϊκό οξύ και συνδυασμός ασκορβικού οξέος σε συγκέντρωση >3% με κοχικό οξύ.

Επίσης, εφαρμογή κρέμας με αρβουτίνη και ασκορβικό οξύ.

Η εφαρμογή υδροκινόνης πρέπει να γίνεται με πολλή προσοχή για μικρά χρονικά διαστήματα και χαμηλή συγκέντρωση < 6 % καθώς μπορεί να οδηγήσει σε ερεθιστική δερματίτιδα ή χρόνια διαταραχή μελάγχρωσης μη αναστρέψιμης που λέγεται οχρόνωση.

2/ Χρήση ειδικών θεραπειών σαν “peeling” με διαλύματα.

• Τα διαλύματα μπορεί να περιέχουν TCA, πυροσταφυλικό οξύ ή συνδυασμό π.χ. σαλικυλικού οξέως με συγκέντρωση 10% -25% με μανδελικό οξύ, όπου το διάλυμα εφαρμόζεται κατά στρώσεις και δεν απαιτείται εξουδετέρωση (σε αντίθεση με τα διαλύματα οξέων φρούτων ή ΑΗΑ).

• Χρήση τοπικών διαλυμάτων για μείωση της μελάγχρωσης και της συνοδού φλεγμονής όπως ο συνδυασμός πυροσταφυλικού οξέος ή σαλικυλικού με μανδελινικό οξύ, που πραγματοποιείται στο ιατρείο σε 3-5 συνεδρίες, με διαφορά 10-15 ημερών η μία από την άλλη, από εξειδικευμένο δερματολόγο.

3/ Μεσοθεραπεία με λευκαντικά μόρια (ενέσεις με πολύ λεπτή βελόνη στα σημεία της μελάγχρωσης) όπως είναι το tranexamic acid που βοηθά στην εξαφάνιση της μελάγχρωσης.

4/ Οι πιο πρόσφατα εφαρμοζόμενες θεραπευτικές αγωγές περιλαμβάνουν την από του στόματος χορήγηση μορίων όπως η λήψη της γλουταθειόνης και το tranexamic acid.Το τελευταίο είναι μόριο παρόμοιο της λυσίνης.

Τα επιρρεπή στην εμφάνιση μελάσματος άτομα, τους μήνες με έντονη ηλιοφάνεια, θα πρέπει να εφαρμόζουν το βράδυ γαληνικά σκευάσματα, που προλαμβάνουν την εμφάνιση της φλεγμονής και αποτρέπουν την αύξηση της μελανινογέννεσης.

Λία Δ. Παπαθανάκου

Δερματολόγος – Αφροδισιολόγος

Παιδοδερματολογία – Medecine AntiAge

Membre de l’Ordre des Medecins Francais

Attachee a l’hopital St-Louis, Paris

Πατριάρχου Ιωακείμ 44, Αθήνα, τηλ.: 210 7294502, κιν.: 6974 355942

e-mail: [email protected]