Ο στόχος της ακτινοθεραπείας για τον καρκίνο του μαστού στη νέα εποχή – Γιαννοπούλου Αλεξάνδρα

Ο καρκίνος του μαστού αποτελεί την πιο συχνή κακοήθη νόσο στο γυναικείο πληθυσμό. Αν και η συχνότητα συνεχώς αυξάνεται, η θνητότητα μειώνεται, κυρίως λόγω της ευαισθητοποίησης των γυναικών σχετικά με την πρόληψη άρα και την πρώιμη διάγνωση, καθώς και λόγω της αύξησης των θεραπευτικών επιλογών και της ραγδαίας εξέλιξης της τεχνολογίας, με αποτέλεσμα η νόσος να αντιμετωπίζεται στα αρχικά της στάδια.

Στην αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού, υπάρχουν πολλοί παράγοντες που θα συντελέσουν στην σωστή απόφαση και στην ενδεδειγμένη θεραπευτική αγωγή. Οι παράγοντες αυτοί περιλαμβάνουν τον ιστολογικό τύπο, τα κλινικοπαθολογοανατομικά χαρακτηριστικά του όγκου, τη παρουσία ή μη καρκινικών κυττάρων στους λεμφαδένες, τους ορμονικούς υποδοχείς στα καρκινικά κύτταρα, τη παρουσία ή απουσία μεταστατικής νόσου, την ηλικία, την παρουσία ή όχι εμμήνου ρύσεως, το κοινωνικό status και τα δημογραφικά στοιχεία της ασθενούς.

Η θεραπεία για τον καρκίνο του μαστού περιλαμβάνει : τη χειρουργική εξαίρεση του όγκου, τη χημειοθεραπεία, την ακτινοβολία, την ορμονοθεραπεία και τους βιολογικούς παράγοντες. Τις περισσότερες φορές για την σωστή αντιμετώπιση της νόσου είναι απαραίτητος συνδυασμός αυτών των θεραπειών.

Η ακτινοθεραπεία ως μέρος της αντιμετώπισης, γίνεται με την χρήση ιοντίζουσας ακτινοβολίας με στόχο την καταστροφή των νεοπλασματικών κυττάρων.

Τα τελευταία χρόνια η ακτινοθεραπεία έχει εξελιχθεί σημαντικά λόγω των νέων ακτινοθεραπευτικών τεχνικών και των ακτινοθεραπευτικών μηχανημάτων.

Η θεραπεία εφαρμόζεται καθοδηγούμενη από εικόνες, που λαμβάνονται από τον γραμμικό επιταχυντή, εφόσον υπάρχει πάνω σε αυτόν ενσωματωμένος αξονικός τομογράφος. Συγκεκριμένα, λαμβάνεται αξονική τομογραφία σε live χρόνο, που συγκρίνεται με την αξονική σχεδιασμού, που πραγματοποιήθηκε στο πρώτο ραντεβού για τη δημιουργία του ακτινοθεραπευτικού πλάνου. Ετσι εκμηδενίζονται όποιες διαφορές παρουσιάζονται (κίνησης ασθενούς, οίδημα μαστού, λάθος του τεχνολόγου στο set-up) και η θεραπεία δίνεται με απόλυτη ακρίβεια, προστατεύοντας τους υγιείς ιστούς.

Οι στόχοι της ακτινοθεραπείας στη νέα εποχή, είναι πολλαπλοί και εξατομικευμένοι.

Ένας από τους σημαντικότερους στόχους σήμερα, είναι η κατανόηση κατά πόσο η ακτινοθεραπευτική προσέγγιση είναι η ίδια για όλες τις ασθενείς.

Η ακτινοθεραπεία σε γυναίκες, οι οποίες υποβλήθηκαν σε ογκεκτομή για DCIS (μη διηθητικό καρκίνο) έχει όφελος στο 50% των ασθενών, μειώνοντας τον κίνδυνο στα 10 χρόνια κατά 15.2% για υποτροπή στον ίδιο μαστό.

Η ακτινοθεραπεία μετά από ογκεκτομή στον διηθητικό καρκίνο, δείχνει σημαντική μείωση των τοπικών υποτροπών στα 10 χρόνια σε σχέση με τις ασθενείς που είχαν υποβληθεί μόνο σε ογκεκτομή (19% vs 35%) και μείωση των θανάτων στα 15 χρόνια. Η ΑΚΘ συμβάλει στο να αποφευχθεί ένας θάνατος για κάθε 4 τοπικές υποτροπές.

Η ακτινοθεραπεία μετά από μαστεκτομή και λεμφαδενικό καθαρισμό, δεν έδειξε όφελος στις γυναίκες με αρνητικούς λεμφαδένες, αλλά σημαντικό όφελος στις γυναίκες με θετικούς λεμφαδένες και μείωση κατά 70% στις τοπικές υποτροπές στην 5ετή παρακολούθηση με όφελος ΚΑΙ στην επιβίωση.

Σήμερα υπάρχει και το ερώτημα, τι γίνεται με τις γυναίκες σε μεγαλύτερη ηλικία…

Σε γυναίκες, >70 ετών, με θετικούς ορμονικούς υποδοχείς και με (-) λεμφαδένες, η τοπική υποτροπή στην 5ετία ήταν στο 2,2% για εκείνες που υποβλήθηκαν σε ακτινοθεραπεία έναντι 6,5% για τις γυναίκες που έκαναν παρακολούθηση. Καμία διαφορά στην ολική επιβίωση.

Επόμενος στόχος της ακτινοθεραπείας σήμερα, είναι η ακρίβεια και η προστασία των φυσιολογικών ιστών, που επιτυγχάνεται απόλυτα με την χρήση νέων μηχανημάτων και νέων τεχνικών.

α) IMRT-VMAT τεχνική: βέλτιστη κατανομή της δόσης στον μαστό ή στο θωρακικό τοίχωμα, καλύτερη κάλυψη των λεμφαδένων, μειωμένη δόση στους γύρω φυσιολογικούς ιστούς.

β) ABC (Active Breathing Control): έλεγχος αναπνοής κατα την διάρκεια της θεραπείας, ακτινοβόληση σε συγκεκριμένη φάση της αναπνοής κυρίως στην φάση της βαθιάς εισπνοής με την οποία αυξάνεται η απόσταση της καρδιάς από τον μαζικό αδένα και μειώνεται ακόμα περισσότερο ο όγκος του πνεύμονα που ακτινοβολείται.

Οι ενδείξεις αφορούν τις γυναίκες με αυξημένο κίνδυνο να παρουσιάσουν καρδιολογικά προβλήματα ή έχουν ιστορικό καρδιαγγειακών νοσημάτων, η νεαρή ηλικία, η ανατομική θέση καρδιάς, του θωρακικού κλωβού και του μαστού, η θέση του αρχικού όγκου και η ακτινοβόληση των έσω μαστικών λεμφαδένων.

Ο ρόλος της ακτινοθεραπείας στον καρκίνο του μαστού σήμερα είναι, η θετική συμβολή της ως επικουρική θεραπεία, η εξατομίκευση της θεραπευτικής προσέγγισης (ιστολογική, status, ηλικία, τόπος διαμονής, βούληση ασθενούς), οι οποίες είναι αποδεκτές τεχνικές και αφορούν συγκεκριμένες ομάδες ασθενών.

Είναι απαραίτητη η ύπαρξη νοσοκομειακών μονάδων και τμημάτων εξοπλισμένων με τα πιο σύγχρονα μηχανήματα, που να εξασφαλίσουν τεχνικές κατάλληλες για την ακρίβεια στην στόχευση του όγκου-στόχου, με αποτέλεσμα τον έλεγχο της τοξικότητας των φυσιολογικών ιστών. Όλα αυτά σε συνδυασμό με την επάρκεια προσωπικού, άρτια εκπαιδευμένου στην νέα εποχή της ακτινοθεραπείας (ιατρών, ακτινοφυσικών και τεχνολόγων), αποτελώντας βασικό στόχο της Ογκολογικής Ομάδας η ίαση των ασθενών με καρκίνο του μαστού, η μείωση των παρενεργειών από την ακτινοθεραπεία αλλά κυρίως η εξασφάλιση άριστης ποιότητας ζωής σε αυτές τις γυναίκες.

Γιαννοπούλου Αλεξάνδρα

Aκτινοθεραπευτής Ογκολόγος