19 Δεκεμβρίου 2023 12:17
Ο ύπνος αποτελεί βασική ανάγκη του ανθρώπου και είναι τόσο απαραίτητος για την επιβίωση όσο το φαγητό και το νερό. Ο ύπνος χαρακτηρίζεται από 2 στάδια, τον ύπνο μη REM, με τα τρία επιμέρους στάδιά του και τον ύπνο REM (στάδιο γρήγορων κινήσεων των ματιών, το στάδιο που ονειρευόμαστε). Συνήθως, ο άνθρωπος περνάει από όλα τα στάδια ύπνου μη REM και REM αρκετές φορές κατά τη διάρκεια της νύχτας. Ενώ κοιμόμαστε, ο εγκέφαλος και το σώμα μας εργάζονται σκληρά. Ο εγκέφαλος επεξεργάζεται και αποθηκεύει τα γεγονότα της ημέρας, ενώ το σώμα απελευθερώνει μια σειρά από διαφορετικές ορμόνες, συμπεριλαμβανομένης της αυξητικής ορμόνης η οποία βοηθά το σώμα να αποκαθιστά “ζημιές”. Η ενεργοποίηση του παρασυμπαθητικού νευρικού συστήματος χαλαρώνει το σώμα και επιτρέπει στο ανοσοποιητικό σύστημα να απελευθερώσει πρωτεΐνες που βοηθούν το σώμα να καταπολεμήσει τυχόν φλεγμονές.
Οι διαταραχές του ύπνου είναι ιδιαίτερα συχνές. Περίπου το 1/3 των ενηλίκων θα αντιμετωπίσουν πρόβλημα με τον ύπνο σε κάποια στιγμή της ζωής τους, αλλά λιγότεροι από τους μισούς θα απευθυνθούν σε γιατρό για βοήθεια. Η πιο συχνή διαταραχή του ύπνου είναι η αϋπνία, ενώ η χρόνια έλλειψη ύπνου και ο κακός ύπνος φαίνεται πως αυξάνουν τον κίνδυνο για αρτηριακή υπέρταση, καρδιακές παθήσεις, διαβήτη, κατάθλιψη και παχυσαρκία.
Αϋπνία
Ως αϋπνία ορίζεται η δυσκολία του ατόμου να κοιμηθεί ή να διατηρήσει τον ύπνο του (ξυπνάει συχνά στη μέση της νύχτας και δυσκολεύεται να ξανακοιμηθεί ή ξυπνάει το πρωί νωρίτερα απ’ ό,τι επιθυμεί). Η βραχυπρόθεσμη αϋπνία είναι πολύ συχνή και έχει πολλές αιτίες όπως άγχος, ταξίδια ή άλλα γεγονότα ζωής. Η μακροχρόνια αϋπνία, με τα συμπτώματα να είναι παρόντα για περισσότερες από δύο ημέρες την εβδομάδα για τουλάχιστον 1μήνα, θα πρέπει να διερευνηθεί από ειδικό γιατρό. Η αϋπνία μπορεί γενικά να διακριθεί σε πρωτοπαθή και δευτεροπαθή, ανάλογα με το αν μπορεί να ανιχνευθεί ή όχι κάποιος υπεύθυνος αιτιολογικός παράγοντας. Η δευτεροπαθής αϋπνία είναι η συχνότερη μορφή και αποτελεί σύμπτωμα πολλών ψυχιατρικών και σωματικών παθήσεων, αποτέλεσμα χορήγησης ή και διακοπής φαρμάκων και ουσιών και περιβαλλοντικών επιδράσεων. Η θεραπευτική αντιμετώπιση της αϋπνίας συνίσταται καταρχήν στην αντιμετώπιση της υποκείμενης πρωτογενούς διαταραχής, εφόσον υπάρχει. Κατά δεύτερον, εφαρμόζονται μέτρα υγιεινής του ύπνου (έγερση και κατάκλιση την ίδια ώρα, διακοπή φαρμάκων και ουσιών που δρουν διεγερτικά στο ΚΝΣ, όπως το αλκοόλ και η καφεΐνη, προγραμματισμένη σωματική άσκηση μέσα στην ημέρα, αποφυγή άσκησης πριν τον ύπνο, χαλαρωτικές δραστηριότητες το απόγευμα, αποφυγή μεγάλων νυχτερινών γευμάτων, άνετες συνθήκες ύπνου). Μπορεί να χορηγηθούν μελατονίνη, αγχολυτικά ή/και υπνωτικά φάρμακα, ενώ μπορεί να χρησιμοποιηθεί η γνωσιακού – συμπεριφορικού τύπου ψυχοθεραπεία και τεχνικές χαλάρωσης.
Άπνοια ύπνου
Η αποφρακτική άπνοια ύπνου είναι η δεύτερη πιο διαδεδομένη διαταραχή ύπνου και χαρακτηρίζεται από διακοπή της αναπνοής για δευτερόλεπτα ενώ το άτομο κοιμάται λόγω πλήρους απόφραξης του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος. Η μερική παρεμπόδιση συχνά οδηγεί σε ροχαλητό. Όταν αυτό συμβαίνει αρκετές φορές την ώρα για μερικά δευτερόλεπτα κάθε φορά, ο εγκέφαλος δεν έχει ποτέ πραγματικά τη δυνατότητα να εισέλθει στις βαθύτερες φάσεις του ύπνου, με αποτέλεσμα να νιώθετε κουρασμένοι όλη την ημέρα. Επιπλέον, η αναπνευστική προσπάθεια που απαιτείται κατά τη διάρκεια του ύπνου για να συνεχιστούν ομαλά όλες οι λειτουργίες του οργανισμού, επιφορτίζει την καρδιά και μπορεί να οδηγήσει σε αρτηριακή υπέρταση, αρρυθμία, καρδιακή ανεπάρκεια. Παράγοντες που προδιαθέτουν στην υπνική άπνοια είναι η παχυσαρκία, το κάπνισμα και η συχνή κατανάλωση αλκοόλ, η ανατομική κατασκευή με “κοντό” λαιμό, οι διογκωμένες αμυγδαλές. Συνιστούμε, να διερευνήσετε το αίτιο της “δικής σας” υπνικής άπνοιας με τη βοήθεια ενός γιατρού ώστε να μπορέστε να ξεπεράσετε το πρόβλημα αποτελεσματικά.
Παραϋπνίες
Οι παραϋπνίες χαρακτηρίζονται από ανώμαλες κινήσεις και συμπεριφορές κατά τον ύπνο. Περιλαμβάνουν υπνοβασία, ομιλία στον ύπνο, εφιάλτες, τρόμο ύπνου, απώλεια ούρων, τρίξιμο των δοντιών ή σφίξιμο των γνάθων.
Σύνδρομο ανήσυχων ποδιών
Το σύνδρομο ανήσυχων ποδιών είναι μια νευρολογική κατάσταση που συνεπάγεται δυσάρεστες αισθήσεις στα πόδια (κάψιμο, πόνος) και μια ακαταμάχητη ώθηση να κινούνται τα πόδια προκειμένου να ανακουφιστούν οι δυσάρεστες αυτές αισθήσεις. Συνήθως δεν ανευρίσκεται υποκείμενη αιτία, άλλοτε πάλι μπορεί να οφείλεται σε υποκείμενο νόσημα (σιδηροπενική αναιμία, σακχαρώδης διαβήτης, πολυνευροπάθεια), σε φάρμακα ή εγκυμοσύνη. Φαίνεται πως η διακοπή καπνίσματος και ο περιορισμός κατανάλωσης αλκοόλ και καφεΐνης βοηθούν, ενώ μπορεί να χρειαστεί και φαρμακευτική αγωγή.
Ναρκοληψία
Η ναρκοληψία χαρακτηρίζεται από “επιθέσεις ύπνου” που συμβαίνουν, ενώ κάποιος είναι ξύπνιος. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να αισθανθεί πολύ κουρασμένος και να αποκοιμηθεί ξαφνικά, χωρίς προειδοποίηση κατά τη διάρκεια οποιασδήποτε δραστηριότητας. Οι ακριβείς αιτίες της ναρκοληψίας δεν είναι ακόμη σαφείς, ωστόσο έχει βρεθεί ό,τι ασθενείς με ναρκοληψία έχουν σημαντικά μειωμένα επίπεδα ενός νευροδιαβιβαστή, της υποκρετίνης, ο οποίος προάγει την εγρήγορση. Η ναρκοληψία, αφότου διαγνωστεί, αντιμετωπίζεται με φαρμακευτική αγωγή.
ΣΠΑΝΟΥ ΙΩΑΝΝΑ – ΝΕΥΡΟΛΟΓΟΣ MD, M.Sc., PhDc Στρατιωτικός Ιατρός
Νευρολόγος και Επιστημονικά Υπεύθυνη του Νευρολογικού τμήματος του Πολυϊατρείου DOCTORHALL.
Επιμελήτρια της Νευρολογικής Κλινικής του 251 ΓΝΑ.
Επιστημονική συνεργάτης του Ειδικού Ιατρείου Κεφαλαλγίας της Ά Πανεπιστημιακής Νευρολογικής Κλινικής του ΕΚΠΑ.
