Πανδημία: Ο κίνδυνος που απειλεί όσους είναι όλη μέρα στα social media

Μαγειρέψαμε, χορέψαμε, και μοιραστήκαμε προσωπικές μας στιγμές χρησιμοποιώντας τα social media κατά την περίοδο της καραντίνας. Μα πάνω απ’ όλα προσπαθήσαμε να μη χάσουμε την επαφή από τα αγαπημένα μας πρόσωπα. Συνεπώς, η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης αυξήθηκε κατακόρυφα. Τι επιπτώσεις είχε αυτό για την ψυχική υγεία; Κατά τη διάρκεια του δεύτερου κύματος, οι πιθανότητες να εμφανίσουν οι χρήστες των κοινωνικών δικτύων κατάθλιψη αυξήθηκαν σχεδόν στο διπλάσιο. Για όσους μοιράζονταν προσωπικές τους φωτογραφίες ή φωτογραφίες των κατοικίδιών τους στους κοντινούς τους ανθρώπους σε καθημερινή βάση. 

Τα νούμερα είναι χαρακτηριστικά

«Όσον αφορά αυτούς που έστελναν προσωπικές φωτογραφίες κατά τη διάρκεια του πρώτου κύματος της πανδημίας τουλάχιστον μια φορά τη μέρα. Το ποσοστό των ατόμων που διέτρεχαν κίνδυνο κατάθλιψης ήταν 19%. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια του δεύτερου κύματος, το 40% των καθημερινών χρηστών έδειξε σημάδια κατάθλιψης» αναφέρει σχετικά η ειδικός επικοινωνίας και μέσων Alexandra Valéria Sándor, διδακτορική φοιτήτρια στη Σχολή Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Eötvös Loránd της Βουδαπέστης.

Η νέα αυτή μελέτη πραγματοποιήθηκε σε δύο στάδια χρησιμοποιώντας διαδικτυακά ερωτηματολόγια κατά τη διάρκεια της κορύφωσης και των δύο κυμάτων στην Ουγγαρία (από τον Απρίλιο μέχρι τον Μάιο και από τον Νοέμβριο μέχρι το Δεκέμβριο του 2020). Το πρώτο ερωτηματολόγιο εξέτασε τις διαφορές της περιόδου πριν τον κορωνοϊό με το πρώτο κύμα του κορωνοϊού χρησιμοποιώντας στοιχεία από 170 συμμετέχοντες, ενώ το δεύτερο ερωτηματολόγιο εξέτασε την περίοδο μεταξύ των δύο κυμάτων και του δεύτερου κύματος με 119 συμμετέχοντες εκ των οποίων 100 σύνολα απαντήσεων αναλύθηκαν έτσι ώστε το δείγμα να αντιστοιχεί στο πρώτο με μέγιστη διαφορά 0,5% όσον αφορά το φύλο και τις ηλικιακές ομάδες.

Όσον αφορά το χρόνο που ξοδεύτηκε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπως είναι προφανές, η μεγαλύτερη αύξηση παρατηρήθηκε κατά τη διάρκεια του πρώτου κύματος. Περίοδος που αρκετός κόσμος είχε περισσότερο ελεύθερο χρόνο στο σπίτι λόγω των περιορισμών. Το 54% των συμμετεχόντων ανέφερε ότι περνούσε περισσότερη ώρα στα social media σε σύγκριση με πριν την πανδημία. Ο χρόνος αυτός αυξήθηκε κατά τη διάρκεια του δεύτερου κύματος για το 1/3 των συμμετεχόντων.  Κατά τη διάρκεια του πρώτου lockdown το 42% πίστευε ότι η δραστηριότητα των υπόλοιπων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης «είχε αυξηθεί πολύ». Το 46% είπε ότι «αυξήθηκε ελαφρώς». Κατά τη διάρκεια του δεύτερου κύματος, το 15% αντιλήφθηκε μια πιο αυξημένη δραστηριότητα σε σύγκριση με το πρώτο κύμα, ενώ το 46% θεώρησε ότι ήταν «ελαφρώς αυξημένη».

Μια άλλη σημαντική διαφορά μεταξύ του πρώτου κύματος και του δεύτερου είναι στις αντιδράσεις και στα likes.

Τα δύο τρίτα των συμμετεχόντων ανέφεραν ότι είχαν πάρει περισσότερα likes κατά τη διάρκεια του δεύτερου κύματος σε σύγκριση με το πρώτο. Ενώ μόνο το 24% έλαβε περισσότερες αντιδράσεις κατά τη διάρκεια του πρώτου κύματος σε σύγκριση με την περίοδο πριν την πανδημία.  Την άνοιξη, το 40% των συμμετεχόντων ήταν πιο γενναιόδωρο με τα likes και σχόλια από ό, τι πριν από την πανδημία. Και το 30% από αυτούς σχολίασε περισσότερο σε σύγκριση με το πρώτο κύμα. «Βασιλιάς» φυσικά και ήταν το Facebook. Με τους περισσότερους από τους συμμετέχοντες να αναφέρουν ότι περνούσαν περισσότερες από δύο ώρες σε αυτό. Η χρήση του μειώθηκε λίγο μεταξύ των δύο κυμάτων, όμως μετά αυξήθηκε ξανά.

Η αυτοπροβολή που μας ενδιαφέρει στην προκειμένη περίπτωση αυξήθηκε με την ανταλλαγή εικόνων στην εφαρμογή Messenger. Το 18% των συμμετεχόντων μοιράστηκε τέτοιο περιεχόμενο πολλές φορές τη μέρα κατά τη διάρκεια του πρώτου κύματος. Ενώ μόλις το 8% ανέφερε ότι έκανε το ίδιο πριν την πανδημία.

Για να εκτιμηθεί η ψυχική υγεία των συμμετεχόντων, το Ερωτηματολόγιο Υγείας Ασθενών-2 (PHQ-2) περιείχε τις ακόλουθες ερωτήσεις

«Τις δύο τελευταίες εβδομάδες, πόσο συχνά σας απασχόλησαν τα ακόλουθα προβλήματα;»

Αυτά τα προβλήματα ήταν τα εξής: «μειωμένο ενδιαφέρον ή ευχαρίστηση να κάνω πράγματα» και «αίσθημα αδυναμίας, κατάθλιψης ή απελπισίας». Οι πιθανές απαντήσεις ήταν «καθόλου» (0 βαθμοί), «κάποιες ημέρες» (1 βαθμός), «περισσότερες από τις μισές ημέρες» (2 βαθμοί) και «σχεδόν κάθε μέρα» (3 βαθμοί). Το σκόρ κυμαινόταν από 0 εώς 6. Μια βαθμολογία τουλάχιστον σε τιμή 3 δείχνει την πιθανότητα κατάθλιψης και υποδηλώνει ότι απαιτείται περαιτέρω διερεύνηση.

«Με βάση αυτά τα δεδομένα, όχι μόνο ο χρόνος που αφιερώθηκε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αυξήθηκε ξανά κατά τη διάρκεια του δεύτερου κύματος της πανδημίας COVID-19. Αλλά και η κοινή χρήση περιεχομένου με εγωκεντρικό χαρακτήρα έγινε επίσης πιο συχνή. Υπάρχει ισχυρότερη συσχέτιση μεταξύ της επιδείνωσης της ψυχικής υγείας και της αυξημένης χρήσης των κοινωνικών μέσων. Η οποία εγείρει σημαντικά κοινωνικά ζητήματα και αξίζει περαιτέρω σε βάθος διερεύνηση». Καταλήγει η Alexandra Valéria Sándor, η οποία παρουσίασε τα αποτελέσματα σε διαδικτυακό συνέδριο στο Πρίνστον τον Ιανουάριο.