Χειρουργική αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού – Ιωάννης Κ. Μπούτας, Μαιευτήρας – Γυναικολόγος

Το 2020, υπήρχαν 2,3 εκατομμύρια γυναίκες που διαγνώστηκαν με καρκίνο του μαστού και 685.000 θάνατοι παγκοσμίως. Μέχρι το τέλος του 2020, υπήρχαν 7,8 εκατομμύρια γυναίκες που είχαν διαγνωστεί με καρκίνο του μαστού τα τελευταία 5 χρόνια, καθιστώντας τον τον πιο διαδεδομένο καρκίνο στον κόσμο.

Στον καρκίνο του μαστού τα κύτταρα του μαζικού αδένα αλλάζουν και διαιρούνται ανεξέλεγκτα, με αποτέλεσμα την δημιουργία μιας μάζας. Ο καρκίνος του μαστού συνήθως δεν έχει συμπτώματα στα αρχικά στάδια και αντιμετωπίζεται πιο εύκολα όταν διαγνωσθεί έγκαιρα.

Για όλες σχεδόν τις ασθενείς με καρκίνο του μαστού, η χειρουργική επέμβαση είναι ένα σημαντικό μέρος της θεραπείας τους. Ο εξειδικευμένος χειρουργός μαστού αφαιρεί τον όγκο από τον μαστό. Η έκταση της επέμβασης εξαρτάται κυρίως από το μέγεθος και την εξάπλωση του όγκου. Στις περισσότερες γυναίκες, μέρος του προσβεβλημένου μαστού μπορεί να διατηρηθεί. Ωστόσο, υπάρχουν περιπτώσεις που είναι απαραίτητο να διενεργηθεί μαστεκτομή.

Πότε διενεργείται χειρουργική επέμβαση;

Η χειρουργική αφαίρεση του όγκου είναι ένα σημαντικό μέρος της θεραπείας. Λίγες μόνο γυναίκες δεν είναι υποψήφιες για χειρουργική επέμβαση διατήρησης μαστού: για παράδειγμα ηλικιωμένες γυναίκες με σοβαρά συνοδά προβλήματα υγείας ή εάν η νόσος είναι πολύ προχωρημένη όταν γίνεται η διάγνωση.

Άλλες αντενδείξεις για επέμβαση διατήρησης μαστού είναι οι εξής:

Φλεγμονώδης καρκίνος του μαστού

Όταν η μετεγχειρητική ακτινοβολία του μαστού δεν είναι δυνατή ή δεν είναι επιθυμητή.

Όταν ο όγκος δεν μπορεί να αφαιρεθεί επιτυγχάνοντας ελεύθερα χειρουργικά όρια (πολυεστιακή νόσος, αναλογία όγκου-μαστού)

Σήμερα, γίνεται όλο και περισσότερο λόγος για την νεοεπικουρική θεραπεία. Πρόκειται για την χορήγηση χημειοθεραπείας σε συγκεκριμένες ασθενείς και με αυστηρά κριτήρια, πριν την χειρουργική επέμβαση. Ο στόχος είναι να συρρικνωθεί ο όγκος ώστε με την επέμβαση να επιτευχθεί ένα ικανοποιητικό ογκολογικό και αισθητικό αποτέλεσμα.

Οι τοπικά προχωρημένοι όγκοι αντιμετωπίζονται συχνά με αυτόν τον τρόπο.

Πόσο ασφαλής είναι η θεραπεία διατήρησης του μαστού;

Με επακόλουθη ακτινοβολία, η θεραπεία διατήρησης του μαστού είναι εξίσου ασφαλής με την πλήρη αφαίρεση του μαζικού αδένα. Ωστόσο, ορισμένες γυναίκες επιλέγουν την μαστεκτομή. Αυτή η απόφαση είναι πάντα δυνατή, μετά όμως απο πλήρη και εμπεριστατωμένη ενημέρωση της κάθε γυναίκας απο εξειδικευμένο χειρουργό μαστού, προσφέροντας επιλογές για τυχόν θεραπείες αποκατάστασης.

Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα της θεραπείας διατήρησης του μαστού:

Το πλεονέκτημα της θεραπείας διατήρησης του μαστού είναι ότι ο μαστός διατηρείται ενώ η νόσος μπορεί να αφαιρεθεί ολοκληρωτικά. Υπάρχει μόνο μια σχετικά μικρή ουλή. Επιπλέον, οι περισσότερες νεότερες γυναίκες μπορούν ακόμα να θηλάσουν εάν διατηρηθεί αρκετός αδενικός ιστός. Η επέμβαση είναι σχετικά καλά ανεκτή και με σύντομη παραμονή στο νοσοκομείο.

Υπάρχει πάντα ένας μικρός κίνδυνος να μην αφαιρεθούν όλα τα καρκινικά κύτταρα κατά τη διάρκεια της επέμβασης: Εάν αυτό συμβεί και η ιστολογική εξέταση δείξει πως τα χειρουργικά όρια του ιστού που αφαιρέθηκε δεν είναι ελεύθερα νόσου, τότε απαιτείται νέα επέμβαση με σκοπό την επίτευξη καθαρών χειρουργικών ορίων.

Η θεραπεία διατήρησης του μαστού θεωρείται ογκολογικά ασφαλής ΜΟΝΟ εάν ο μαστός ακτινοβοληθεί μετά την επέμβαση.

Κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης για τον καρκίνο του μαστού, οι χειρουργοί συνήθως αφαιρούν και κάποιους λεμφαδένες από την μασχάλη. Οι λεμφαδένες βρίσκονται στο λεμφικό σύστημα και λειτουργούν σαν φίλτρα. Όταν ο όγκος αρχίζει να εξαπλώνεται μέσω του λεμφικού συστήματος, τα καρκινικά κύτταρα θα εγκατασταθούν πρώτα εκεί. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο οι λεγόμενοι λεμφαδένες φρουροί είναι σημαντικοί.

Εάν εντοπιστούν κακοήθη κύτταρα στους λεμφαδένες – φρουρούς, άλλοι λεμφαδένες μπορεί επίσης να αφαιρεθούν, ανάλογα με την περίπτωση. Το αν αυτό είναι απαραίτητο ή όχι, εξαρτάται από το πόσο μεγάλες είναι αυτές οι μεταστάσεις των λεμφαδένων και πόσοι από αυτούς έχουν εμπλακεί.

Χειρουργική ακόμη και με προχωρημένη νόσο;

Εάν ο όγκος έχει ήδη εξαπλωθεί και έχει δώσει μεταστάσεις σε άλλα όργανα, δεν θεωρείται πλέον τοπική νόσος. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι γιατροί συνήθως συστήνουν θεραπείες που επηρεάζουν ολόκληρο το σώμα, τις λεγόμενες συστηματικές θεραπείες.

Θα αφαιρεθεί ούτως ή άλλως ο αρχικός όγκος στο στήθος;

Σε ορισμένους ασθενείς με μεταστατικό καρκίνο του μαστού, μπορεί να είναι χρήσιμο για την πορεία της νόσου, η αφαίρεση αυτού του λεγόμενου πρωτοπαθούς όγκου. Σύμφωνα με τους ειδικούς, αυτό θα μπορούσε να ισχύει σε συγκεκριμένες περιπτώσεις (εάν για παράδειγμα υπάρχουν μόνο οστικές μεταστάσεις).

Εάν επηρεαστούν και άλλα όργανα, η χειρουργική επέμβαση στον πρωτογενή όγκο δεν ωφελεί την ασθενή. Μπορεί όμως να διενεργηθεί, εάν ο όγκος στο στήθος προκαλεί δυσφορία.

Μπορούν οι μεταστάσεις να αφαιρεθούν χειρουργικά;

Κάποιες μεταστατικές βλάβες ενδέχεται να αφαιρεθούν χειρουργικά εάν χρειάζεται να επιτευχθεί ταχεία ανακούφιση των συμπτωμάτων: για παράδειγμα, εάν προκαλείται έντονο άλγος, εάν πιέζουν το νωτιαίο μυελό ή εμποδίζουν το έντερο. Κατά κανόνα, ακολουθούν περαιτέρω συστηματικές θεραπείες.

Ο καρκίνος του μαστού αντιμετωπίζεται πλέον τόσο με νέες χειρουργικές τεχνικές όσο και με θεραπευτικά πρωτόκολλα χημειοθεραπείας – ορμονοθεραπείας – ανοσοθεραπείας.

Βασικό όπλο όμως στην αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού είναι η ΠΡΟΛΗΨΗ και ο τακτικός μαστολογικός έλεγχος.

Ιωάννης Κ. Μπούτας MD, MSc, PhD Μαιευτήρας – Γυναικολόγος, Χειρουργός Μαστού

Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών Εξειδικευμένος στις παθήσεις και στην χειρουργική του Μαστού εις Πανεπιστημιακή Κλινική Mainz, Γερμανία Συνεργάτης Μαιευτηρίων ΡΕΑ, ΙΑΣΩ, ΛΗΤΩ